W pracy możemy doświadczać wielu niepożądanych zjawisk np. stereotypizacji, stronniczości, aktów związanych z nierównym traktowaniem, nękaniem, przemocą psychiczną, które są nie tylko prawnie zabronione oraz wysoce szkodliwe dla zdrowia, ale również negatywnie wpływają na efektywność działalności danego miejsca zatrudnienia i obciążają proces budowania sprawiedliwych, bezpiecznych miejsc pracy.
Mobbing w pracy powinien być zgłaszany i karany. Niestety bardzo często zdarza się, że krzywdzony pracownik po prostu odchodzi z miejsca pracy, w którym był mobbingowany. Dlatego ważne jest, aby nie nazywać go „ofiarą”, a „osobą doświadczającą krzywdy”. Zapraszamy do zapoznania się z informacjami, czym jest mobbing, jaką są jego konsekwencje oraz jak powinno się reagować na to zjawisko.
Podstawowymi zasadami prawa pracy są:
Zakaz bezpośredniego naruszenia godności:
Powinność podjęcia działań niezbędnych do stworzenia odpowiedniego środowiska pracy:
Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu.
Niedopuszczalna jest dyskryminacja pracowników szczególnie ze względu na:
Definicja mobbingu znajduje się w Kodeksie pracy jako działanie lub zachowanie dotyczące pracownika albo skierowane przeciwko pracownikowi. Polega ono na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołującym u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodującym lub mającym na celu poniżenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu pracowników (art. 94 §2).
Znana jest także definicja Międzynarodowej Organizacji Pracy, w której mobbing rozumiany jest jako obraźliwe i mściwe zachowanie, wyrażające się poprzez okrutne, złośliwe lub upokarzające usiłowania zaszkodzenia jednostce lub grupie pracowników, którzy stają się przedmiotem psychicznego dręczenia.
Mobber/mobberka najczęściej wykorzystuje posiadaną władzę formalną (wyższe rangą stanowisko) lub władze nieformalną (np. cieszy się uznaniem w zespole pracowniczym), ale przede wszystkim wybiera ofiarę ze względu na subiektywne przesłanki, ponieważ coś mu się w niej nie podoba, czymś się naraziła, albo czymś się wyróżnia, jest lepsza, więc staje się dla osoby mobbingującej zagrożeniem.
Wszystkie przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.
Mobbingiem nie są:
Mobbing jest także etapowym, procesowym. Sprytnie przemyślany przez osobę stosującą niszczycielską strategię zaczyna się niewinnie, najczęściej od konfliktu. Na etapie rozwoju trudnej sytuacji jest świadomie niezauważalny przez otoczenie pracownicze, które zastraszone nie chce narazić się oprawcy/oprawczyni, bo obawia się utraty pozycji zawodowej czy nawet pracy.
Przygotowawczy, który bazuje najczęściej na nierozwiązanym konflikcie, Pracownik/ca jest przekonany/a o możliwości opanowania go, stara się, próbuje działać racjonalnie, starając się uzyskać ugodę. Racjonalizuje i tłumaczy jako zasadne działania osoby stosującej mobbing.
Stresu i walki ofiary, w którym osoba krzywdzona na skutek eskalacji sytuacji konfliktowej, doznaje poczucia zwątpienia w osiągnięcia porozumienia, pojawiają się napięcia, zaburzenia koncentracji – popełnia uchybienia, które są wyolbrzymiane i wypominane jako błędy zachęcające do szykanowania i wtórowania działaniom nękania przez pozostałe osoby z zespołu.
Faza nasilenia agresji wobec osoby mobbingowanej, w której mobber/mobberka stosuje taktykę izolacji od pozostałego zespołu poprzez utrwalenie i przyzwolenie działań mobbigowych na osobę mającą już etykietę nadwrażliwej, konfliktowej, niekompetentnej i niewywiązującej się z zadań, niegodnej zaufania i zagrażającej firmie.
Faza fizycznej, psychicznej degradacji osoby mobbingowanej (uszczerbek na zdrowiu). Skrajne wyczerpanie może przejawiać się w trudnościach osobistych, konfliktach rodzinno-prywatnych, stanach depresyjnych, myślach samobójczych.
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Leymann w 1996 r. przedstawił listę zachowań mobbingowych. Pogrupował on sposoby stosowane przez osoby mobbingujące w pięć kategorii:
Działania wpływające negatywnie na relacje społeczne
Działania naruszające wizerunek ofiary
Działania uderzające w pozycję zawodową ofiary
5. Działania uderzające w zdrowie ofiary
Najczęściej zgłaszanymi przez interesantów w bezpłatnych punktach poradniczych zjawiskami mobbingowymi są:
Konsekwencje prawne mobbingu w Polsce są regulowane przez Kodeks pracy oraz inne przepisy prawa cywilnego i karnego. Pracownik, który padł ofiarą mobbingu, ma prawo do dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej.
Oto najważniejsze aspekty prawne związane z mobbingiem:
KROK 1 – Uszanuj swoje obawy
Jeśli masz poczucie, że doświadczasz mobbingu lub obserwujesz go w miejscu zatrudnienia, przede wszystkim nie wypieraj a uszanuj swoje obawy. Jeśli zakładasz, że koszty zgłoszenia nieprawidłowości mogą być bardziej negatywne w skutkach niż koszty milczenia, bo wydaje Ci się, że:
wiedz, że zgodnie ze słowami wypowiedzianymi przez Ashley Judd, która zapoczątkowała ruch #MeToo: „STRACH bierze się z koncentracji na kosztach mówienia, zaś ODWAGA z koncentracji na kosztach milczenia” i to właśnie tłumienie krzywdy może trwale uderzyć w Twoje zdrowie oraz obniżyć Twoją wartość, w tym pracowniczą. Tak, milczenie może wywołać poważny kryzys psychiczny, mający negatywny wpływ na życie prywatne, społeczne oraz dalsze zawodowe w obecnym bądź przyszłym miejscu zatrudnienia. Zatem miej odwagę skupić uwagę na znacznie dotkliwszych zdrowotnie konsekwencjach przemilczenia tej trudnej dla Ciebie kwestii i w kolejnym kroku spróbuj przyjrzeć się zachowaniom, które w Twoim mniemaniu noszą znamiona mobbingu.
KROK 2 – Postaraj się przyjrzeć zjawisku i poprawnie zdiagnozować przesłanki noszące znamiona mobbingu.
Spróbuj zgodnie z listą Leymann`a określić, których zachowań doświadczasz. Wypisz je i spróbuj przyporządkować do nich materiały potwierdzające ich występowanie, którymi dysponujesz. Zbierz, zbieraj dowody. Nie musisz mieć nagrań. Wykorzystaj maile, wszelkie wiadomości z komunikatorów społecznościowych, dowodem mogą być także notatki, którymi sprawozdajesz krzywdzące Cię sytuacje na zasadzie prowadzenia dziennika. Rozmawiaj i solidaryzuj się z osobami, nawet spoza miejsca zatrudnienia, które w jakiś sposób próbują Ci pomóc – nie bój się mówić o swoich odczuciach. Spróbuj omówić z nimi możliwe wyjście awaryjne dla tej trudnej sytuacji.
KROK 3 – Spróbuj określić na jakim etapie mobbingu jesteś
Jeśli jesteś na jednym z dwóch pierwszych etapów postaraj się samodzielnie podjąć działania w obronie swojej godności pracowniczej. Jeśli czujesz się bezpieczny, możesz sygnalizować mobberowi/mobberce chęć rozmowy na temat Twoich odczuć. Nie bój się delegować interwencji w swojej sprawie na osoby, podmioty które mogą Cię reprezentować i wesprzeć przed osobą krzywdzącą, zwłaszcza gdy doświadczasz mobbingu już w trzeciej i czwartej fazie.
KROK 4 – Zweryfikuj jakie dostępne narzędzia możesz wykorzystać w zasygnalizowaniu nieprawidłowości swojemu pracodawcy
Najczęściej organizacje pracownicze posiadają wewnętrzną politykę antymobbingową w postaci procedur – zapoznaj się z tym dokumentem, masz do tego prawo i gwarantowany dostęp. Wewnętrzna procedura służy zarówno ochronie interesów organizacji jako pracodawcy, jak i osób zaangażowanych w jej działalność – pracowników/c, warto dokonać zgłoszenia według zaleceń tego dokumentu. W przypadku braku możliwości dokonania zgłoszenia w oparciu o procedurę, zgłoś dyskomfort bezpośrednio do osób zarządzających placówką, w której pracujesz. Pamiętaj o możliwości zasygnalizowania problemu Państwowej Inspekcji Pracy oraz podjęcia działań prawnych. W przypadku, gdy działania wewnętrzne nie przynoszą rezultatów, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy. Prawnik może pomóc w przygotowaniu formalnej skargi oraz reprezentować pracownika w postępowaniu sądowym.
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
W Punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej można uzyskać informacje na temat ścieżki postępowania w przypadku zaistnienia mobbingu. Doradca poinformuje o prawach pracowniczych i sposobach radzenia sobie w konkretnych sytuacjach, doradzi, co mamy dalej robić, wyjaśni, jak wyglądają procedury antymobbingowe i jak dochodzić swoich praw.
Doradca pomoże sporządzić pismo ze skargą do firmy oraz wesprze jeśli zdecydujemy się skierować sprawę do sądu.
Kontakt z zaufanym doradcą sprawia, że u osób szukających pomocy wzrasta motywacja, poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego. Łatwiej wtedy zobaczyć swoje położenie z innej perspektywy i osiągnąć wewnętrzny spokój.
Równe traktowanie pracowników jest podstawową zasadą prawa pracy. Kodeks pracy zakazuje wszelkiej dyskryminacji w zatrudnieniu, a każdy przypadek nierównego traktowania w zatrudnieniu równoznaczny jest z dyskryminacją. Przedmiotem porad w Punktach Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i Punktach Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego w zakresie nierównego traktowania w zatrudnieniu są najczęściej zarzuty dotyczące:
W dniu 6 czerwca 2023 r. weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 V 2023 r., która ma na celu wzmocnienie stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania. Państwa członkowskie UE mają 3 lata na wdrożenie przepisów wynikających z dyrektywy (termin 7 czerwca 2026 r.) Zapraszamy do zapoznania się z informacjami, które przybliżą Państwu kwestie związane z dyskryminacją w pracy oraz sposobom jej zapobiegania poprzez jawność wynagrodzeń.
Różnica pomiędzy wynagrodzeniami kobiet i mężczyzn w 2023 r. (według danych Eurostatu z 2023 r.) w Unii Europejskiej wyniosła 12%, natomiast w Polsce kształtowała się na poziomie 7,8%.
Największe nierówności płacowe wystąpiły:
Najmniejsze różnice miały miejsce:
Aby oceniać faktyczne różnice w zarobkach kobiet i mężczyzn należy posłużyć się luką skorygowaną.
W rzeczywistości luka płacowa w Polsce wynosi więc nie 7,8%, a około 14%.
Głównymi źródłami planowanych zmian są:
Dyrektywa to rodzaj aktu prawnego Unii Europejskiej, który zobowiązuje państwa członkowskie do osiągnięcia określonego celu i wyznacza kluczowe obszary do zmiany. Równocześnie pozostawia pewną swobodę w zakresie wyboru środków do jego realizacji. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/970 z dnia 10 V 2023 r. weszła w życie 6 VI 2023 r. Państwa członkowskie UE mają 3 lata na wdrożenie przepisów wynikających z dyrektywy (termin 7 VI 2026 r.)
W dyrektywie ustanawia się minimalne wymogi służące wzmocnieniu:
Dyrektywa o transparentności określa minimalne standardy dotyczące równości i przejrzystości wynagrodzeń. Zastosowanie dyrektywy unijnej do prawa polskiego ma pomóc w wykrywaniu dyskryminacji płacowej i bronić prawa równości wynagrodzeń dla kobiet i mężczyzn. W tym celu wprowadzona ma zostać transparentność oraz jawność wynagrodzeń. Dyrektywa ma za zadanie zlikwidowanie luki płacowej wynikającej z różnic płciowych.
Luka płacowa to różnica w wynagrodzeniu osób, które wykonują taką samą pracę, lub pracę o podobnej wartości. Najprościej luka płacowa jest obliczana jako różnica między średnimi stawkami godzinowymi brutto kobiet i mężczyzn w firmach zatrudniających co najmniej 10 pracowników.
Praca, mająca tę samą wartość zgodnie z niedyskryminacyjnymi, obiektywnymi i neutralnymi pod względem płci kryteriami:
Celem dyrektywy jest zmniejszyć lukę płacową, szczególnie biorąc pod uwagę kryterium płci. Luka płacowa posłuży za wskaźnik, który trzeba będzie obliczyć według określonego wzoru i zgłosić zarówno do instytucji monitorującej, jak i wewnętrznie w firmie.
Co sprzyja dyskryminacji płacowej?
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Jawność wynagrodzeń ma na celu:
Obowiązkami pracodawców w zakresie jawności wynagrodzeń są:
Osoby starające się o zatrudnienie mają prawo do otrzymania od przyszłego pracodawcy:
Formami przygotowania pracodawców do wdrażania zmian są:
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Każdy pracownik, który poniósł szkodę w wyniku naruszenia jakichkolwiek praw lub obowiązków związanych z zasadą równości wynagrodzeń, miał prawo dochodzenia roszczenia i uzyskania za tę szkodę pełnego odszkodowania lub zadośćuczynienia.
Odszkodowanie lub zadośćuczynienie powinny obejmować m.in.:
Nie będzie możliwe określenie z góry maksymalnej wysokości odszkodowania lub zadośćuczynienia.