kwiecień 2023

Dbanie o prawa seniorów to sposób na zapewnienie praw w przyszłości młodym. Dlatego dziś jak nigdy solidarność międzypokoleniowa jest tak ważna. 29 kwietnia obchodzony jest Dzień Solidarności Międzypokoleniowej. Jest to dokonała okazją aby promować komunikację i porozumienie międzypokoleniowe, ale i zachęcić do integracji, by świat stał się stał coraz bardziej przyjaznym miejscem do życia także dla seniorów.

Komunikacja międzypokoleniowa oznacza wymianę zasobów wiedzy, doświadczeń i umiejętności między młodszymi i starszymi generacjami. Międzypokoleniowa wymiana dotyka praktycznie każdej dziedziny: dziedzictwa kulturowego, działań artystycznych, nowych technologii, ale również elementów prawa:

• praw obywatelskich,
• praw pacjenta,
• praw konsumenta,
• praw osób starszych itp.

POTRZEBY SENIORÓW A PORADNICTWO PRAWNE I OBYWATELSKIE

Wyniki badań własnych Stowarzyszenia wskazują, że osoby które ukończyły 65 lat w roku 2021 stanowiły grupę 22,73% wszystkich korzystających z pomocy poradniczej w naszych punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej. Tendencja ta zwiększa się, gdyż w roku 2022 stanowiły już 30,48 %. Polska jest jednym z najszybciej starzejących się społeczeństw w Europie. W 2030 roku niemal co trzeci Polak będzie powyżej 60 roku życia. W 2035 r. będziemy żyli dłużej – mężczyźni średnio ponad 77 lat, natomiast kobiety prawie 83 lata. W Polsce planujemy wszystko: macierzyństwo, karierę, zakupy, wakacje, etc., tylko nie naszą starość!

Punkty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i pomocy prawnej prowadzone przez Stowarzyszenie na Rzecz Poradnictwa Obywatelskiego „DOGMA” to WAŻNE miejsca, w których senior i jego opiekun:

• będzie wysłuchany, z pełnym szacunkiem i akceptacją,
• doświadczy pomocy w rozwiązaniu swoich problemów,
• otrzyma wsparcie.

Osoby w starszym wieku potrzebują przede wszystkim wsparcia w celu uporządkowania swoich spraw życiowych, czy też jako środka zaradczego na poczucie bezradności wobec braku rozeznania w gąszczu procedur administracyjnych i zmieniających się przepisów. Seniorzy często są nieświadomi swoich praw, co jest szczególnie widoczne w przypadku stosunków konsumenckich, które nie do końca są jasne dla osób starszych wychowanych i ukształtowanych w odmiennych realiach ekonomicznych. Bardzo często rozmaici „sprzedawcy” proponują osobom starszym „pościel leczniczą”, „masujące fotele”, wycieczki do sanktuariów połączone z krypto sprzedażą garnków, czy dekodery umożliwiające sprawniejsze działanie telewizora. W ten sposób wykorzystują uprzejmość starszych osób czy ich niewiedzę w zakresie wartości rynkowej sprzedawanych dóbr i współczesnych stosunków ekonomicznych.

Według UOKiK 37 już co dziesiąta osoba po 60 roku życia padła ofiarą nadużycia, a aż 40% starszych osób w ogóle nie dopuszcza do siebie myśli, że bank czy inna instytucja mogłyby ich wykorzystać, więc nie czytają umów. W ocenie Urzędu skala problemu jest jeszcze większa 38 . Od lat głośne są też przypadki kradzieży, jakich ofiarami stają się osoby starsze wskutek wpuszczenia do mieszkania „przedstawicieli administracji” czy „fałszywych wnuczków” (wyłudzanie pieniędzy przy użyciu tzw. „metody na wnuczka”). Co więcej, osoby starsze wskutek nieznajomości prawa częstokroć nie wiedzą, że mogą odstąpić od określonej umowy – zawartej na odległość, lub umowy, która została zawarta pod wpływem wprowadzenia w błąd (co stanowi jedną z wad oświadczenia woli i otwiera drogę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego oświadczenia).

Osoby starsze są także dość często ofiarami przemocy w rodzinie, tj. ze strony osób najbliższych, a także w domach pomocy społecznej i innych placówkach opiekuńczych. Przemoc ta przybiera różną postać, w tym m.in. ośmieszanie i wyzywanie, uderzanie, bicie, wymuszanie różnych zachowań przez zastosowanie gróźb czy szantażu, przemoc seksualna. W opisanych sytuacjach przysługują określone środki ochrony ich praw, aczkolwiek do ich wykorzystania potrzebna jest świadomość ich istnienia, a także umiejętność ich wykorzystania. Niezwykle ważna jest aktywność doradcy, umiejętność analizowania problemów, formułowania
celów, planowania działań, zbierania faktów, wyrażania głębszych uczuć, uczenia nowych umiejętności. Stroną aktywną będzie senior wraz z członkiem rodziny, poprzez rozważanie alternatywnych rozwiązań, wykorzystanie nowych umiejętności, określanie własnych uczuć.

Kolejnym etapem jest planowanie, którego celem jest rozwinięcie planu działania, redukcja przykrych uczuć, i zmiana istniejącej sytuacji. Ważna dla seniora kompleksowość poradnictwa, która polega na tym, że rozwiązanie problemu, z którym zwraca się senior potrzebujący pomocy, obejmuje nie tylko informacje o uprawnieniach i obowiązkach, ale również pomoc w zdiagnozowaniu obszaru problemów i dopasowaniu możliwej pomocy z uwzględnieniem wewnętrznych przeżyć seniora i jego rodziny. Kluczowe jest wczesne zidentyfikowanie potencjalnych trudności co stwarza sytuację, w której dostępne są proaktywne strategie radzenia sobie z problemami. Uprzedzanie sytuacji problemowych skutkuje szybszym i skutecznym działaniem. Zadaniem kompleksowego poradnictwa jest dostarczenie beneficjentowi wiedzy i umiejętności, które pozwolą mu samodzielnie i sprawnie funkcjonować w rodzinie i lokalnej społeczności. Senior raz z rodziną powinien być w stanie rozwiązać swoje problemy w ramach obowiązujących stosunków, zasad współżycia społecznego, ładu prawnego oraz włączać się w życie społeczne.

Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami, aby poznać możliwe rozwiązania swoich trudności.
PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA” SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU – POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

W punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej oferowana jest bezpłatna pomoc prawna dla seniorów i ich opiekunów w postaci:

• konsultacji prawnej lub porady obywatelskiej, która dotyczy praw i obowiązków seniora,
• sporządzenia planu działania i pomocy w jego realizacji w celu rozwiązania problemu,
• cennych informacji o innych jednostkach nieodpłatnego poradnictwa dot. m.in. opieki społecznej, praw pacjenta, konsumenta, pomocy psychologicznej itp.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:

• telefonicznie pod nr tel. 32 259-37-36 w godzinach pracy urzędu lub
• elektronicznie poprzez poprzez stronę https://zapisy-np.ms.gov.pl/ 
• osobiście – w urzędzie Miasta Katowice

Strona internetowa Stowarzyszenia DOGMA – Zakładka KATOWICE

W Dniu Solidarności Międzypokoleniowej warto pomyśleć o tym, jak ważne jest dbanie o więź z osobami starszymi i w jaki sposób możemy bardziej zadbać o seniorów. Dotychczasowe doświadczenia pokazują nam, jak bardzo zróżnicowaną grupą są seniorzy. Przedział pomiędzy 60 a 100 rokiem życia to właściwie 2, a nawet 3 pokolenia. W Polsce planujemy wszystko: macierzyństwo, karierę, zakupy, wakacje, etc., tylko nie naszą starość! Wyzwanie, przed którym wszyscy stoimy, to przygotowanie się do starości i tworzenie lepszych warunków życia dla osób, które już przeżywają jesień życia.

Dobra, aktywna, szczęśliwa starość nie jest odległym zagadnieniem. Starzenie się to część naszego życia, dotyczy nas samych i naszych najbliższych. Jesteśmy starsi z każdym dniem, dlatego możemy bez względu na wiek, zawód i doświadczenie wymyślać sposoby na to, by starość była lepsza i pogodniejsza, niż bywa w naszych wyobrażeniach.

Nie uciekamy od myśli o własnej starości, nie unikamy spotkań i bliskości ze starszymi ludźmi. Dlatego ruszamy z kampanią pt. „Wiedzieć, zrozumieć, poczuć = wspierać”, aby:

• uświadomić sobie i każdemu z osobna, że z każdym dniem jesteśmy coraz starsi,
• oswoić i zaakceptować nieuchronny proces starzenia się,
• pozyskać bezcenne informacje o starości,
• wsłuchiwać się w potrzeby osób starszych,
• nauczyć się towarzyszenia seniorom,
• wesprzeć i zrozumieć potrzeby opiekunów,
• poczuć i pogłębić relacje międzypokoleniowe,
• wspierać międzypokoleniową solidarność.

Starość dotyczy nas wszystkich. Ma różne etapy i oblicza. Co słyszysz, co widzisz, co czujesz, kiedy myślisz o późnej starości? Przed oczami staje: brak sprawności, samotność osób starszych i zmęczenie ich opiekunów. To problemy, które dotykają wielu z nas. Może opiekujesz się swoimi rodzicami, twojej pomocy potrzebuje sąsiadka, a może twój przyjaciel towarzyszy w codziennym życiu swojemu dziadkowi, wreszcie to Ty jesteś osobą starszą? CO MUSZĘ WIDZIEĆ?

STEREOTYPY

Starość jest kolejną fazą życia każdego człowieka. Pomimo świadomości, iż dotyczy ona wszystkich i jest nieodwołalna, myślenie i wyobrażanie sobie tego okresu, nie napawa ludzi optymizmem. W opinii społecznej jest obecny, a przez lata utrwalany, stereotyp człowieka starego. Zgodnie z nim człowiek w wieku podeszłym jest schorowany, niedołężny, ubogi, niesamodzielny, wymagający opieki, samotny oraz osamotniony. Moda na wieczną młodość, wspaniałą sylwetkę, jędrną skórę, gęste włosy, sprawność fizyczną skutecznie utrwala ten stereotyp. Starych ignorujemy, wyśmiewamy, traktujemy z pobłażaniem. Ludzie utożsamiają starzenie się i starość z pogarszającym się stanem zdrowia oraz śmiercią. Starość dla młodych ludzi jest odległą przyszłością, dlatego starają się o niej w ogóle nie myśleć, albo wyobrażają sobie tylko jej dobre strony.

Nasz kampania ma na celu, by w miejsce ironii i lekceważenia ludzi starych pojawił się szacunek. Nasze działania mają na celu, aby przejawy marginalizacji zamieniły się na poważanie starości i ludzi starych.

Seniorzy na co dzień mierzą się ze stereotypami:

• wieku, a wielu z nich także ze stygmatyzacją wynikającą z chorób, z którymi się borykają, np.demencji;
• niepożądanych postaw wobec seniorów: od braku odpowiedniej cierpliwości i życzliwości, których mogą potrzebować osoby starsze w życiu codziennym do otwartej niechęci i dyskryminacji;
• przekonania, że seniorzy są niepotrzebnym obciążeniem dla społeczeństwa;
• łatwowierności. Seniorzy bywają często ofiarami nadużyć np. konsumenckich, oszustw
  metodą „na wnuczka”.

Stanowczo mówimy NIE:

• Naduprzejmości – mówieniu do seniorów wolniej, głośniej, używając prostszej składni wypowiedzi.
• Lekceważeniu – przekonaniu, że potrzeby osób starszych są mniej ważne.
• Segregacji – oddzielaniu seniorów od pozostałych członków społeczności, przez skupianie ich na np. wyodrębnionym terytorium.
• Zaniedbaniu – niezapewnieniu osobom starszym informacji na temat przysługujących im praw, np. socjalnych, zdrowotnych, w sferze usług i handlu (reklamacja wadliwych towarów, mała czcionka na opakowaniach, ulotkach).
• Nadopiekuńczości – skłonności do wyręczania seniorów w wykonywaniu przez nich codziennych czynności.
• Infantylizacji i protekcjonalizmowi – traktowaniu osób starszych tak, jak traktuje się małe dzieci, niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania.

Starość nie może być usprawiedliwieniem ograniczenia aktywności obywatelskiej, prawa do samostanowienia, wyrażania swojej opinii i współdecydowania – nie tylko o sobie, ale również o społeczności. Kampania ma na celu zerwanie ze stereotypowym myśleniem i powinna stać się punktem wyjścia do namysłu nad potrzebami osób starszych, które powinny być uwzględnione w każdym aspekcie życia społecznego.

KIEDY ZACZYNA SIĘ STAROŚĆ?

Wbrew odczuciom wielu starzejących się osób Światowa Organizacja Zdrowia za początek starości uznaje 60. rok życia. Dzieli jednak ten okres życia na trzy etapy: 60–75 lat – wiek podeszły (tzw. wczesna starość), 75–90 lat – wiek starczy (tzw. późna starość), 90 lat i więcej  – wiek sędziwy (tzw. długowieczność). Bez względu na fakt, który punkt w życiu człowieka uznamy za początek starości, okres eufemistycznie nazywany późną dojrzałością trwa dziś bardzo długo i wciąż się wydłuża. Około 45. roku życia zaczynają się w tkankach procesy degeneracyjne. Od tego momentu nieuchronnie spada wydolność narządów: mózgu, wątroby, nerek czy stawów.

WYMIAR ZDROWOTNY

Wraz z wiekiem następuje pogorszenie się stanu zdrowia, jako skutek naturalnego procesu starzenia się organizmu. Spadek stężenia hormonów, pełniących funkcję nie tylko prokreacyjną, ale i poznawczą spowalnia funkcjonowanie całego organizmu, sprawność motoryczną oraz pamięć. Następują zmiany w narządach zmysłów – wzroku, słuchu, smaku, węchu i dotyku.

W tym okresie najczęściej występujące schorzenia dotyczą układu krążenia (choroba wieńcowa, nadciśnienie), zmian nowotworowych, to także choroby przewlekłe (cukrzyca typu 2) i choroby układu kostno-stawowego. Osłabieniu ulega system immunologiczny, zdolność regeneracji po wysiłku oraz przystosowywanie się organizmu do zmiennych warunków (różnic temperatur, natężenia światła).

Z postępującymi zmianami chorobowymi seniorzy mogą potrzebować pomocy w codziennych czynnościach, na przykład: załatwianiu spraw w urzędach, robieniu zakupów, sprzątaniu, przygotowywaniu osiłków, ubieraniu się czy higienie osobistej. Z badań przeprowadzonych przez Centrum Badania Opinii Społecznej wynika, że osoby starsze wsparcie najczęściej otrzymują od swoich dzieci (63%), współmałżonków (38%) oraz wnuków (29%). Istotną rolę odgrywają również przyjaciele (26%), znajomi (23%) i sąsiedzi (23%).

CO MUSZĘ ZROZUMIEĆ?

WYMIAR PSYCHOLOGICZNY

Zakończenie pracy zawodowej, pogarszające się zdrowie, trudności z wykonywaniem codziennych czynności, utrata pozycji głowy rodziny mogą pogarszać nastrój, a nawet doprowadzić do depresji. Depresja jest najczęstszym w tym wieku zaburzeniem psychicznym, dotykającym szczególnie osoby samotne, czy też niesamodzielne, osoby uzależnione od pomocy innych. Częstym zjawiskiem w grupie seniorów są również smutek, zmęczenie, kłopoty ze snem, brak nadziei na przyszłość oraz drażliwość.

Zmiany zachodzące w psychice zależą od wielu czynników: warunków zdrowotnych, uwarunkowań genetycznych, zmian w mózgu, charakteru, aktywności fizycznej oraz umysłowej, posiadanych nawyków, stylu życia, doświadczenia życiowego, stosunku do starości, do życia, postaw społeczeństwa oraz najbliższych wobec osób starszych oraz stawianych sobie samemu na tym etapie dalszych zadań rozwojowych.

WYMIAR SPOŁECZNY

Bycie seniorem to również podejmowanie nowych ról społecznych, z których jedne wydają się wymarzone, stwarzające szansę na realizację odkładanych planów; inne napawają obawami i lękiem. Zakończenie aktywności zawodowej oznacza ograniczenie kontaktów ze współpracownikami, uwaga seniorów kierowana jest na pomocą dorosłym zwykle dzieciom, wsparcie w wychowaniu wnuków. Dla osób starszych kontakty z rodziną są źródłem równowagi emocjonalnej oraz psychicznej.

DOROSŁE DZIECI STARZEJĄCYCH SIĘ RODZICÓW

Dorosłe dziecko starzejących się rodziców, ma czterdzieści kilka lat, jest zapracowane, ma kredyt do spłacenia, dzieci w trudnym okresie nastoletnim. Być może własne problemy ze zdrowiem, być może kryzys w związku. Dorosłe dziecko-opiekun starzejącego się rodzica skupia się zwykle na zaopiekowaniu, zabezpieczeniu podstawowych potrzeb, przede wszystkim zadbaniu o zdrowie rodzica. Jednocześnie zdaje sobie sprawę z ubiegającego czasu i nieuchronności pogarszania się jego stanu zdrowia i stopnia samodzielności. W tym momencie wielokrotnie zderza się ze ścianą braku informacji, jak właściwie pomagać seniorowi w życiu codziennym i w sytuacjach dotyczących wiedzy prawnej, takich jak: opieka prawna nad rodzicem, czy opieka pielęgnacyjna.

Często z braku czasu, ale również z braku wiedzy dorosłe dzieci seniorów rezygnują z bliskości z rodzicami, z towarzyszenia im w ich doświadczaniu starości, ze wspierania w adaptowaniu się do ograniczeń, które wraz z wiekiem się mnożą i systematycznie odbierają seniorom ich sprawność i niezależność.

CO MUSZĘ POCZUĆ?
Przez tydzień nie wychodź z domu, nikt nie będzie Cię odwiedzał, nie możesz do nikogo zadzwonić, ani napisać wiadomości na Facebooku. Będziesz słyszał odgłosy rozmów sąsiadów i zaczniesz im zazdrościć. Twój dzień zamiast mieć początek, środek i zakończenie będzie ciągłym „niczym”… Przyznaj, że w pędzącym świecie, pośród mnóstwa zajęć nie masz pojęcia o istnieniu równoległej rzeczywistości ludzi, którzy nie mają z kim wypić herbaty, podzielić się małą radością albo dużym smutkiem.

Do pokonania samotności nie potrzeba dużego wysiłku. Czasem wystarczy uśmiech, rozmowa, wspólne pooglądanie zdjęć, życzliwy telefon. Tak niewiele, które zmienia tak wiele. Towarzyszenie drugiemu człowiekowi w jego starości, słuchanie, rozmawianie, śmiech, dzielenie się problemami, czułość, wrażliwość i empatia to tworzy mosty między pokoleniami.

Dlatego:

1. Nastaw – radio, telewizję, uruchom komórkę
2. Odpowiedz – na ich pytania związane z polityką, zdrowiem, zakupami, itp.
3. Informuj – z pewnych źródeł o zmianach, ciekawostkach
4. Ostrzegaj – przed np. wyłudzeniami, nieznanymi plikami w telefonie, bądź emailu.
5. Porozmawiaj – zwłaszcza z samotnymi, którzy nie mają nikogo.
6. Zrób zakupy – i przynieś do domu.

To bardzo proste czynności, jednak starszym mogą sprawić pewne trudności…

JAK WSPIERAĆ SENIORA W BUDOWANIU SAMODZIELNOŚCI?

Aktywność i samodzielność to klucz do tego, by starsza osoba była usatysfakcjonowana i zadowolona z życia. Jest to możliwe nawet wtedy, gdy dokuczają choroby, w tym tak krępujące, jak np. nietrzymanie moczu.

Jak wspierać seniora w budowaniu samodzielności?

• nie ograniczać aktywnie osoby starszej we wszystkich czynnościach. Jeśli osobę bliską będziemy wyręczać w mniejszej liczbie obowiązków, to wolniej będzie ona tracić samodzielność,
• nie traktować nagle osoby bliskiej jak osoby chorej. Taki element przeskoku uwidacznia się podczas opieki nad seniorem, gdy jedyna rzecz, o którą pytamy, to samopoczucie,
• spędzać czas wspólnie, wspierać seniora w zaangażowanie się: uniwersytety III wieku, kluby seniora, wyjazdy itp.

OPIEKA NAD OSOBĄ NIESAMODZIELNĄ

Pomoc w niesamodzielności często jest momentem, gdy zmieniają się relacje między bliskimi. Czasem okazuje się, że osoba, która przez całe życie opiekowała się nami, teraz samo potrzebuje tej opieki. Nie zawsze są to rzeczy trudne. O wiele prościej jest pomóc w zakupach czy w dotarciu do lekarza, niż przełamać barierę intymności i skrępowania.

Rodzaje wsparcia dla osób starszych niesamodzielnych Kiedy osoba starsza zostaje dotknięta chorobą uniemożliwiającą samodzielne poruszanie się lub ograniczającą możliwości wykonywania codziennych obowiązków, należy zapewnić jej odpowiednią opiekę.

W zależności od rodzaju schorzenia czy niepełnosprawności, może ona przybierać różne formy opieki:

• krótkoterminowej: dzienne domy opieki
• długoterminowej – opieka pielęgniarska w miejscu pobytu
• paliatywnej: wielospecjalistyczna zespołowa opieka medyczna i pozamedyczna
• hospicyjnej domowej lub stacjonarnej
• wytchnieniowej: czasowym zastąpieniu rodziny w opiece nad seniorem

Na wybór określonej formy mają wpływ także możliwości najbliższych osób – zarówno te finansowe, jak i czasowe.

WYZWANIA SPOŁECZNE ZWIĄZANE ZE STAROŚCIĄ PROMOWANE PRZEZ KAMPANIĘ

1.  Umożliwienie seniorom samodzielnego, niezależnego funkcjonowania
2. Stworzenie odpowiedniego systemu wsparcia opiekunów
3. Prowadzenie skutecznej profilaktyki zdrowotnej
4. Zrozumienie, że seniorzy są bardzo zróżnicowaną grupą, i zapewnienie sprofilowanej oferty
5. Umożliwienie i zachęcenie seniorów do wszechstronnej aktywności
6. Nowe sposoby myślenia o starości i wdrażanie opartych na nich rozwiązań.

PODSUMOWANIE

I. DIALOG:

W ramach Kampanii Solidarności Międzypokoleniowej zwracamy uwagę i zastanawiamy się nad tym, jak lepiej „zauważać i rozumieć” starszego człowieka.
Akceptację, poświęcony czas, obecność oraz uważność w rozmowie oraz pomoc w rozwiązaniu problemów natury prawnej, społecznej, osobistej i wielu innych oferują nasze punkty nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i pomocy prawnej.

To WAŻNE miejsca, w których senior i jego opiekun:

• będzie wysłuchany, z pełnym szacunkiem i akceptacją,
• doświadczy pomocy w rozwiązaniu swoich problemów,
• otrzyma wsparcie.

Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami, aby poznać możliwe rozwiązania swoich trudności.

PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA” SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU – POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

II. KONKRETNA POMOC:

W punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i obywatelskiej oferowana jest bezpłatna pomoc prawna dla seniorów i ich opiekunów w postaci:

• konsultacji prawnej lub porady obywatelskiej, która dotyczy praw i obowiązków seniora,
• sporządzenia planu działania i pomocy w jego realizacji w celu rozwiązania problemu,
• cennych informacji o innych jednostkach nieodpłatnego poradnictwa dot. m.in. opieki społecznej, praw pacjenta, konsumenta, pomocy psychologicznej itp.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:

• telefonicznie pod nr tel. 32 259-37-36 w godzinach pracy urzędu lub
• elektronicznie poprzez poprzez stronę https://zapisy-np.ms.gov.pl/ 
• osobiście – w Urzędzie Miasta Katowice

STAŁA OBECNOŚĆ, czyli 798869559

Solidarność międzypokoleniowa to stała obecność. Nasza infolinia dla osób starszych i ich opiekunów to wsparcie. Po drugiej stronie słuchawki senior spotka się z uwagą i troską, z poszukiwaniem właściwego rozwiązania problemu. Nasza infolinia przeciwdziała izolacji społecznej osób starszych, a jednocześnie pełni funkcję informacyjną i doradczą.

Masz problem, czujesz się bezradny, nie wiesz od czego zacząć? Masz pytania, wątpliwości?
Obawiasz się o swoje prawa?

Do dyspozycji seniorów jest nasza infolinia: 798869559. Po prostu zadzwoń!

W ostatnich 2 dekadach model pracy kształtowany był przede wszystkim przez postępującą globalizację i wymóg konkurencyjności. Wyznacznikami wartości pracy stały się efektywność i produktywność. Prowadziło to do stale rosnącego tempa pracy i presji na jej dalszą intensyfikację. Na naszych oczach rynek pracy podlega głębokiej transformacji. Wpływ na zmiany na rynku pracy wywarły pandemia, rosnąca inflacja, znaczne spowolnienie gospodarcze, niepewność geopolityczna ale także przedefiniowanie pracy związane z potrzebą większej elastyczności zatrudnienia, przeniesienie większego akcentu na tworzenie odpowiednich warunków do rozwoju zawodowego oraz coraz większe znaczenie zachowania równowagi między życiem prywatnym i zawodowym.

Wchodzą w życie dwie duże nowelizacje kodeksu pracy:

1) jedna obowiązuje od 07.04.2023r. dotyczy pracy zdalnej i badania trzeźwości pracowników

2) druga obowiązuje od 26.04.2023r. i wdraża do kodeksu pracy unijne dyrektywy:

• w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej, (dyrektywa work-life balance)
• w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (dyrektywa rodzicielska)

To odpowiedź na zmieniające się trendy na rynku pracy, a także wprowadzenie rozwiązań ułatwiających pracującym rodzicom godzenie życia zawodowego z rodzinnym.

Przedstawiamy krótki przewodnik po najważniejszych zmianach. 

PRACA WYKONYWANA ZDALNIE JAKO STAŁA FORMA ŚWIADCZENIA PRACY

PRACA WYKONYWANA ZDALNIE JAKO STAŁA FORMA ŚWIADCZENIA PRACY

Już 7 kwietnia 2023 roku wejdą w życie przepisy dotyczące pracy zdalnej. W Kodeksie Pracy pojawiła się definicja pracy zdalnej oraz związane z nią obowiązki i przywileje. Zgodnie z definicją praca zdalna polega na wykonywaniu pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika, w tym pod adresem zamieszkania pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą.

Nowe przepisy przewidują możliwość świadczenia pracy wyłącznie w formie pracy zdalnej całkowitą, jak i w formie pracy hybrydowej (częściowo w domu, częściowo w firmie), stosownie do potrzeb konkretnego pracownika i pracodawcy. Będzie ona mogła być uzgodniona zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i w trakcie zatrudnienia. Miejscem wykonywania pracy zdalnej zawsze będzie miejsce wskazane przez pracownika, a następnie każdorazowo uzgodnione z pracodawcą (to jest zaakceptowane przez niego). Co do zasady będzie to miejsce zamieszkania pracownika lub inne wybrane przez niego miejsce (miejsca), na które pracodawca wyraził zgodę. Pracodawca, co do zasady, nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej m.in. rodzicom, którzy wychowują dziecko do 4. roku życia, opiekunom, którzy zajmują się osobą z niepełnosprawnością w rodzinie i kobietom w ciąży.

W związku z wejściem w życie nowych przepisów, przed pracodawcami nowe obowiązki. Już od 7 kwietnia pracodawca pracownikom pracującym zdalnie powinien:

• zapewnić materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania pracy zdalnej,
• pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, koszty energii elektrycznej oraz niezbędnych usług telekomunikacyjnych,
• zapewnić szkolenia i pomoc techniczną, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej.

​​Jednocześnie jednak jest także możliwe używanie przez pracownika prywatnych narzędzi pracy (np. komputera) w przypadku, w którym obie strony stosunku pracy tak ustalą, pod warunkiem, że prywatne urządzenia techniczne i inne narzędzia pracy pracownika wykorzystywane przez niego do pracy będą zapewniały bezpieczeństwo pracy.

Zgodnie z wprowadzonymi zmianami w zakresie pracy zdalnej zasady jej wykonywania powinny zostać określone w porozumieniu
z zakładową organizacją związkową. Jeśli u danego pracodawcy nie działa żadna zakładowa organizacja związkowa, pracodawca powinien uregulować zasady jej wykonywania w regulaminie po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Porozumienie powinno określać:

• grupę lub grupy pracowników, którzy mogą być objęci, pracą zdalną;
• zasady pokrywania przez pracodawcę niezbędnych kosztów związanych z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, a także innych kosztów bezpośrednio związanych z wykonywaniem pracy zdalnej, jeżeli zwrot takich kosztów został określony w porozumieniu czy regulaminie;
• zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego w przypadku wykorzystywania przez pracownika wykonującego pracę zdalną materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, niezapewnionych przez pracodawcę;
• zasady ustalania ryczałtu odpowiadającego przewidywanym kosztom ponoszonym przez pracownika w związku  z wykonywaniem pracy zdalnej.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym zmian w prawie pracy dotyczących m.in. pracy zdalnej, które obowiązują od stycznia 2023 roku:

OKAZJONALNA PRACA ZDALNA

Praca zdalna będzie mogła być wykonywana okazjonalnie, w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. Pracownik będzie mógł wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przejście tymczasowo na taki tryb. Nowelizacja Kodeksu pracy zakłada, że praca zdalna będzie mogła być wykonywana nie tylko na wniosek pracownika, ale także na polecenie pracodawcy.

W kodeksie wymieniono dwa przypadki:

• w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii oraz w okresie
  3 miesięcy po ich odwołaniu,
• w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.

Pracodawca może wydać polecenie pracy zdalnej, jeśli pracownik bezpośrednio przed wydaniem tego polecenia złoży oświadczenie (w formie papierowej lub elektronicznej) o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej. Pracodawca może w każdym czasie cofnąć ww. polecenie wykonywania pracy zdalnej, z co najmniej dwudniowym uprzedzeniem. W przypadku zmiany warunków lokalowych i technicznych uniemożliwiającej wykonywanie pracy zdalnej pracownik informuje o tym niezwłocznie pracodawcę. W takim przypadku pracodawca niezwłocznie cofa polecenie wykonywania pracy zdalnej.

KONTROLA TRZEŹWOŚCI PRACOWNIKA

Przyjęta nowelizacja Kodeksu pracy umożliwia pracodawcom przeprowadzenie w miejscu pracy kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub innych środków odurzających (narkotyków). Środki potocznie nazywane narkotykami w ustawie zostały nazwane „środkami działającymi podobnie do alkoholu”. 

Nietrzeźwość pracownika może być stwierdzona na dwa sposoby:

• w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy pod wpływem alkoholu albo pił alkohol w pracy (np. zatacza się) – badanie trzeźwości będzie mogła przeprowadzić policja (dotyczy to wszystkich pracowników),
• w przypadku określonych w przepisach wewnątrzzakładowych kategorii pracowników pracodawca będzie mógł przeprowadzić samodzielną, prewencyjną kontrolę trzeźwości nawet gdy pracownik nie okazuje oznak bycia pod wpływem alkoholu.

Kontrolą trzeźwości przeprowadzaną samodzielnie pracodawca będzie mógł objąć tylko takich pracowników, których praca stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub dla mienia (jakiegokolwiek, nie tylko mienia pracodawcy). W ramach tej samodzielnie przeprowadzanej kontroli pracodawca będzie mógł badać tylko wydychane przez pracownika powietrze. Badanie będzie mógł przeprowadzić tylko urządzeniem posiadającym ważny certyfikat wzorcowania lub kalibracji.

Stan po użyciu alkoholu – zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Stan nietrzeźwości – zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności
w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Na żądanie pracodawcy lub pracownika będzie mogła być wezwana policja, aby przeprowadziła badanie stanu trzeźwości pracownika. Wprowadzenie kontroli trzeźwości, grupy pracowników objętych taką kontrolą i sposób jej przeprowadzania pracodawca będzie ustalał w akcie wewnątrzzakładowym np. regulaminie pracy lub obwieszczeniu.

Analogiczne zasady postępowania będą obowiązywały w przypadku kontroli na obecność w organizmach pracowników środków działających podobnie do alkoholu (narkotyków).

URLOP RODZICIELSKI I OJCOWSKI ORAZ ZASIŁEK MACIERZYŃSKI 

DŁUŻSZY URLOP RODZICIELSKI

Urlop rodzicielski ma ulec wydłużeniu o 9 tygodni (jego wymiar wzrośnie z 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodni w przypadku porodu mnogiego do – odpowiednio – 41 i 43 tygodni). Ten dodatkowy czas w praktyce będzie dedykowany ojcom, tzn. do wykorzystania jedynie przez ojca, bez możliwości przeniesienia urlopu na matkę. Urlop ten będzie możliwy do wykorzystania w maksymalnie pięciu częściach do końca roku, w którym dziecko ukończy szósty rok życia.

URLOP OJCOWSKI

Urlop ojcowski dostępny będzie krócej – ojcowie będą mogli skorzystać z dwutygodniowego urlopu nie przez 24 miesiące od miesiąca narodzin dziecka, a jedynie przez 12 miesięcy.

WYSOKOŚĆ ZASIŁKU MACIERZYŃSKIEGO

Zmianie ulegnie również wysokość zasiłku macierzyńskiego. Przepisy unijne zakładają wprowadzenie 70% zasiłku za cały okres trwania urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców. Jeśli jednak w ciągu 21 dni od dnia porodu pracownica złoży stosowny wniosek, wówczas podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wyniesie 81,5%.

INNE ROZWIĄZANIA UŁATWIAJĄCE PRACUJĄCYM RODZICOM GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM

ELASTYCZNY CZAS PRACY RODZICÓW DZIECI DO LAT OŚMIU

Nowe przepisy mają zagwarantować pracownikom wychowującym dzieci do lat ośmiu elastyczny czas pracy, a także niemożność zlecania pracy w nocy, wysyłania na delegacje czy ustalania nadgodzin bez zgody pracownika.

Za elastyczną organizację pracy uważa się m.in.

• pracę zdalną,
• ruchomy czas pracy,
• indywidualny rozkład czasu pracy,
• weekendowy system czasu pracy,
• system skróconego tygodnia pracy,
• przerywany czas pracy.

DODATKOWA OCHRONA ZWIĄZANA Z RODZICIELSTWEM

Ustawodawca podniósł wiek dziecka (z 4 do 8 lat) dający prawo do pewnych uprawnień pracowniczych. Pracownika wychowującego takie dziecko nie będzie można bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani delegować poza stałe miejsce pracy. Rodzice małych dzieci zyskają lepszą ochroną przed zwolnieniem. Nowe przepisy jednoznacznie przewidują, że pracownicy będą chronieni przed zwolnieniem nie tylko np. w okresie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, ale już od momentu złożenia wniosku o takie wolne na opiekę nad dzieckiem. Dodatkowe wolne zyskają też pracownicy, którzy nie są rodzicami małych dzieci.

DODATKOWY BEZPŁATNY URLOP OPIEKUŃCZY

Dodatkowy bezpłatny urlop opiekuńczy będzie przysługiwał pracownikom, którzy muszą zaopiekować się dzieckiem lub innym członkiem rodziny
(np. rodzicem, mężem lub żoną). Ma on być udzielany na wniosek pracownika i trwać maksymalnie pięć dni w ciągu roku. Co ważne, bliska osoba nie musi być członkiem rodziny — wystarczy, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym.

ZWOLNIENIE OD PRACY W ZWIĄZKU Z SIŁĄ WYŻSZĄ

Kolejne dodatkowe dwa dni wolnego będzie można zyskać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem lub innym istotnym wydarzeniem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Zwolnienie od pracy będzie można wykorzystać w dniach (dwa dni rocznie) lub w godzinach (16 godzin). Urlop ten jest płatny
w wysokości 50% podstawowego wynagrodzenia.

DODATKOWE PRZERWY W CZASIE PRACY

Nowelizacja Kodeksu Pracy wprowadza także dwie dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy (oprócz jednej podstawowej). Z drugiej przerwy, trwającej 15 minut, będą mogli skorzystać pracownicy, których dobowy wymiar pracy wynosi minimum 9 godzin. Prawo do skorzystania z trzeciej przerwy – również 15-minutowej – dotyczyć będzie osoby, które pracują dłużej niż 16 godzin w ciągu doby.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym wprowadzenia rozwiązań ułatwiających pracującym rodzicom godzenie życia zawodowego z rodzinnym:

GDY BĘDZIESZ POTRZEBOWAĆ POMOCY – ZAPRASZAMY DO PUNKTÓW POMOCY PRAWNEJ I PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO:

PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU – POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

INFORMACJE O WARUNKACH ZATRUDNIENIA, PRAWO DO NIEODPŁATNYCH SZKOLEŃ I RÓWNOLEGŁE ZATRUDNIENIE U INNEGO PRACODAWCY

Przedsiębiorca, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, musi podawać informacje, czy i w jaki sposób zapewnia, że publikowane opinie pochodzą od konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli. Konsumenci powinni być w szczególności informowani o tym, czy przedsiębiorca zamieszcza wszystkie opinie, czy opinie te są sponsorowane lub czy mają na nie wpływ stosunki umowne z przedsiębiorcą. Zakazane jest zamieszczanie fałszywych lub zniekształconych opinii.

INFORMACJE O WARUNKACH ZATRUDNIENIA

Na mocy nowych przepisów pracownik zyska więcej informacji o warunkach zatrudnienia. Pracodawca będzie zobowiązany poinformować pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej m.in. o:

• początkowym wynagrodzeniu podstawowym i innych elementach składowych wynagrodzenia,
• częstotliwości oraz sposobie wypłacania wynagrodzenia,
• długości płatnego urlopu,
• przysługujących pracownikowi przerwach w pracy,
• zasadach dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych
  i rekompensaty za nią,
• w przypadku pracy zmianowej – zasadach dotyczących przechodzenia z jednej zmiany na drugą,
• w przypadku kilku miejsc wykonywania pracy – zasadach dotyczących przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy,
• obowiązujących zasadach rozwiązania stosunku pracy, w tym
  o wymogach formalnych, długości okresów wypowiedzenia oraz terminie odwołania się do sądu pracy,
• prawie pracownika do szkoleń, jeżeli pracodawca je zapewnia,
  w szczególności o ogólnych zasadach polityki szkoleniowej pracodawcy.

Powyższe informacje pracodawcy będą musieli przekazać pracownikowi nie później niż w terminie 7 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy.

NIEODPŁATNE SZKOLENIA

Pracownik zyska prawo do nieodpłatnego szkolenia niezbędnego do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku. Takie szkolenie będzie wliczało się do czasu pracy. Powinno być także realizowane – w miarę możliwości – w godzinach pracy.

RÓWNOLEGŁE ZATRUDNIENIE U INNEGO PRACODAWCY

Pracownik zyska prawo do równoległego zatrudnienia u innego pracodawcy. Obowiązywać będą zakazy zabraniania pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą
a także jego niekorzystnego traktowania z tego tytułu. Pracodawca nadal będzie mógł zakazać pracownikowi wykonywania działalności konkurencyjnej.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym wdrożenia dyrektywy unijnej w sprawie przejrzystych
i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej:

UMOWY O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY I CZAS OKREŚLONY ORAZ ZMIANA RODZAJU UMOWY

UMOWA O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY

Nastąpią zmiany w umowach o pracę na okres próbny. Czas trwania takiej umowy zależeć będzie od tego, jaką umowę firma chce zawrzeć z pracownikiem po tym okresie:

• 1 miesiąc – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
• 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż
  12 miesięcy,
• 3 miesięcy – w pozostałych przypadkach.

Ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem będzie dopuszczalne, jeżeli ma być on zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy. Strony będą mogły uzgodnić w ramach umowy o pracę na okres próbny, że umowa ta przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli takie nieobecności wystąpią w trakcie okresu próbnego.

ZMIANA PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH UMÓW NA CZAS OKREŚLONY

• Wypowiedzenie umowy na czas określony będzie musiało zawierać uzasadnienie;
• Wypowiedzenie umowy na czas określony będzie podlegało konsultacji związkowej;
• W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, pracownik będzie mógł ubiegać się o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie.

Nowe zasady wypowiadania umowy o pracę na czas określony będą miały zastosowanie do już zawartych umów, chyba że zostaną one wypowiedziane przed wejściem w życie nowelizacji.

WYSTĄPIENIE O ZMIANĘ RODZAJU UMOWY

Pracownik, który wykonuje pracę na rzecz pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy (do tego czasu zalicza się umowa o pracę na okres próbny) zyska prawo do wystąpienia raz w roku o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pisemnej odpowiedzi na ten wniosek z uzasadnieniem w terminie 1 miesiąca od otrzymania wniosku. Brak udzielenia odpowiedzi w terminie na wniosek o zmianę warunków zatrudnienia lub brak podania przyczyny odmowy uwzględnienia wniosku będzie traktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny do 30 000 zł.

PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA”
SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ
I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

PORADY PRAWNE UDZIELANE SĄ RÓWNIEŻ Z UŻYCIEM ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA SIĘ NA ODLEGŁOŚĆ.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Strona internetowa Stowarzyszenia DOGMA – Zakładka JASTRZĘBIE-ZDRÓJ

Przeszczepy stały się rewolucją w medycynie i wymusiły wprowadzenie regulacji prawnych w przedmiotowym zakresie. Przeszczepy muszą być bowiem zgodne zarówno z wiedzą medyczną, jak i przepisami prawa. Ogólnopolski Dzień Transplantacji obchodzony jest 26 stycznia, w rocznicę pierwszego udanego przeszczepu nerki w 1966 r. w Pierwszej Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie. Był to wtedy 621. taki zabieg na świecie.

Wedle definicji ustalonej przez WHO pojęcie „transplantacja” oznacza „przeniesienie ludzkich komórek, tkanek lub narządów od dawcy do biorcy w celu przywrócenia funkcji organizmu”. Przez transplantację należy rozumieć metodę leczenia za pomocą wymiany tkanek lub całych organów. Przeszczepianie narządów jest sposobem leczenia pacjentów z krańcową̨ niewydolnością̨ narządu. Reasumując, przeszczepienie (transplantacja) to postępowanie operacyjne polegające na przeniesieniu tkanki lub narządu w miejsce brakującego narządu, ubytku lub uszkodzenia, prowadzącego do daleko posuniętej niewydolności. Przeszczepianie narządów jako zabieg medyczny ratujący zdrowie lub życie pacjenta jest rozpowszechnioną praktyką we wszystkich krajach rozwiniętych.

JAKIE AKTY PRAWNE REGULUJĄ KWESTIĘ TRANSPLANTACJI?

Podstawowym aktem prawnym regulującym obecnie zasady transplantacji jest Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. z 2020 r. poz. 2134 z późn. zm.). Obowiązuje ona od 1 stycznia 2006 roku. Jest to uregulowanie kompleksowe i określa w szczególności zasady pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, w tym komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej, a także zasady postępowania w zakresie pobierania, przechowywania
i przeszczepiania tkanek i narządów pochodzących od żywych dawców oraz ze zwłok.

Ustawa nie reguluje natomiast:

• pobierania, przeszczepiania komórek rozrodczych, gonad, tkanek zarodkowych i płodowych oraz narządów rozrodczych lub ich części;
• pobierania, przechowywania i dystrybucji krwi do celów jej przetaczania, oddzielenia jej składników lub przetworzenia w leki;
• pobierania i autologicznego przeszczepiania lub pobierania
  i autologicznego zastosowania komórek i tkanek w czasie tej samej procedury chirurgicznej, gdy pobrane komórki i tkanki nie są poddawane przetwarzaniu, testowaniu, sterylizacji lub przechowywaniu.

Problematykę krwi w polskim prawie reguluje ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 318).

Z uwagi na członkostwo Polski w Unii Europejskiej wiążą nas również postanowienia Dyrektywy 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie ustalenia norm jakości i bezpiecznego oddawania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 102, str. 48 z późn. zm.).

KTO MOŻE BYĆ DAWCĄ?

Z uwagi na osobę dawcy istnieje podstawowy podział:

• ex mortuo – wówczas, gdy transplant pozyskuje się ze zwłok,
• ex vivo – gdy dawcą przeszczepu jest żywy człowiek.

W praktyce znakomitą większość przeszczepów wykonuje się od zmarłych.

POBIERANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW ZE ZWŁOK LUDZKICH

Komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich po stwierdzeniu zgonu w celach diagnostycznych, leczniczych, naukowych i dydaktycznych. Komórki, tkanki lub narządy ze zwłok ludzkich mogą być pobierane również w czasie sekcji zwłok. W myśl aktualnych przepisów, dla celów związanych z transplantologią stwierdzenie zgonu następuje w wyniku ustalenia, że doszło do trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) lub do nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów. Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) lub nieodwracalne zatrzymanie krążenia poprzedzające pobranie narządów, stwierdza jednomyślnie dwóch lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty.

Trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu) stwierdzają:

• specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii,
• specjalista w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii.

Nieodwracalne zatrzymanie krążenia poprzedzające pobranie narządów stwierdzają:

• specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii,
• specjalista dziedzinie medycyny ratunkowej, chorób wewnętrznych, kardiologii, kardiologii dziecięcej lub pediatrii. 

Procedura stwierdzenia zgonu w wyniku śmierci mózgu lub nieodwracalnego zatrzymania krążenia jest określona bardzo szczegółowo w przepisach prawa. Powodem takiego stanu rzeczy jest maksymalna dbałość o to, aby nie dochodziło w tym względzie do pomyłek czy nadużyć. Warto wspomnieć, iż lekarze specjaliści stwierdzający śmierć mózgu lub nieodwracalne zatrzymanie krążenia nie mogą następnie prowadzić czynności bezpośrednio związanych z procedurą przeszczepiania. 

Zawsze trzeba mieć na względzie, iż wartość życia każdego człowieka jest jednakowa i nie ma możliwości, aby poświęcić życie jednego człowieka (potencjalnego dawcy) na rzecz innego (potencjalnego biorcy) – niezależnie od tego, który z nich ma większe szanse przeżycia ze względu na stan zdrowia. Artykuł 11 ustawy transplantacyjnej stanowi, iż lekarz pobierający ze zwłok ludzkich komórki, tkanki lub narządy jest obowiązany zapewnić nadanie zwłokom należytego wyglądu. Przez określenie „należyty wygląd” należy rozumieć przywrócenie wyglądu zbliżonego do tego, który miał zmarły przed śmiercią. Bez wątpienia lekarz powinien wykazać się empatią, taktem oraz zrozumieniem sytuacji członków rodziny i osób bliskich, którym ciało zmarłego zostanie wydane.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym regulacji prawnych związanych z transplantacją:

POBIERANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW OD ŻYWYCH DAWCÓW

Komórki, tkanki lub narządy w celu przeszczepienia lub w celu zastosowania u innej osoby mogą być pobierane od żywego dawcy, przy zachowaniu następujących warunków:

• pobranie następuje na rzecz krewnego w linii prostej, rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka oraz – za zgodą sądu – na rzecz innej osoby, jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste;
• zasadność i celowość pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narządów lub zastosowania u ludzi komórek lub tkanek od określonego dawcy ustalają lekarze pobierający
  i przeszczepiający lub stosujący je u znanego biorcy na podstawie aktualnego stanu wiedzy medycznej;
• pobranie zostało poprzedzone niezbędnymi badaniami lekarskimi ustalającymi, czy ryzyko zabiegu nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów i nie upośledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy;
• kobieta ciężarna może być kandydatem na dawcę jedynie komórek i tkanek; ryzyko określa się w tym przypadku również dla mającego się urodzić dziecka przy udziale lekarza ginekologa-położnika i neonatologa.

Pobranie komórek, tkanek lub narządu od żywego dawcy na rzecz osoby niebędącej krewnym w linii prostej, rodzeństwem, osobą przysposobioną lub małżonkiem, wymaga zgody sądu rejonowego. Zasada ta nie dotyczy pobrania szpiku i innych regenerujących się komórek lub tkanek.

W stosunku do standardowych procedur medycznych zaostrzone zostały także zasady dotyczące informowania pacjenta i wyrażenia zgody na zabieg:

• kandydat na dawcę zostaje przed wyrażeniem zgody szczegółowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku związanym z tym zabiegiem i o dających się przewidzieć następstwach dla jego stanu zdrowia w przyszłości przez lekarza wykonującego zabieg oraz przez innego lekarza niebiorącego bezpośredniego udziału w zabiegu;
• kandydat na dawcę ma pełną zdolność do czynności prawnych i wyraził dobrowolnie przed lekarzem pisemną zgodę na pobranie komórek, tkanek lub narządów w celu ich przeszczepienia lub komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u znanego biorcy;
• kandydat na dawcę został przed wyrażeniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikających z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narządów, związanych z ostatnią fazą przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia lub zastosowania u ludzi;
• kandydat na biorcę został poinformowany o ryzyku związanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narządu oraz o możliwych następstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a także wyraził zgodę na przyjęcie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy.

Powyższe zasady zostały złagodzone w odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujących się komórek lub tkanek. Pobranie może nastąpić na rzecz jakiejkolwiek osoby (nie ma wymogu pokrewieństwa).

PRZESZCZEP OD MAŁOLETNIEGO ŻYWEGO DAWCY

Wyjątkowo, w przypadku, gdy zachodzi bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a niebezpieczeństwa takiego nie można uniknąć w inny sposób niż przez dokonanie przeszczepu szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej, dawcą na rzecz rodzeństwa może być również małoletni, jeżeli nie spowoduje to dającego się przewidzieć upośledzenia sprawności organizmu dawcy.

Podkreślenia wymaga, iż biorcą przeszczepu od dawcy małoletniego może być wyłącznie jego rodzeństwo (brat lub siostra). Od tej regulacji nie ma odstępstw – przykładowo małoletni rodzic nie może być dawcą dla swojego dziecka. W przypadku, gdy dawcą szpiku jest małoletni powyżej lat trzynastu, wymagana jest także jego zgoda.

PRZESZCZEPIANIE KOMÓREK, TKANEK LUB NARZĄDÓW LUB STOSOWANIE U LUDZI KOMÓREK LUB TKANEK POCHODZĄCYCH OD ZWIERZĄT

W celach leczniczych dopuszcza się przeszczepianie komórek, tkanek lub narządów lub stosowanie u ludzi komórek lub tkanek pochodzących od zwierząt. Procedura wymaga uzyskania pozytywnej opinii Krajowej Rady Transplantacyjnej oraz zgody komisji bioetycznej. W przypadku przeszczepów odzwierzęcych stosuje się przepisy dotyczące eksperymentów medycznych. Przepisy regulujące eksperyment medyczny znajdują się w Ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2022 r. poz. 1731 z późn. zm.).

W JAKI SPOSÓB ZGODZIĆ SIĘ NA POBRANIE PRZESZCZEPU, A W JAKI WYRAZIĆ SPRZECIW?

W prawie polskim pobranie przeszczepu ze zwłok doznaje ograniczeń́ pod względem celu, sposobu oraz poszanowania woli zmarłego wyrażonej za życia. Poprzez wole zmarłego należy rozumieć sprzeciw wyrażony za życia. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy transplantacyjnej: „Pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich przeszczepienia lub pobrania komórek lub tkanek w celu ich zastosowania u ludzi można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu”

W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić́ za ich życia przedstawiciel ustawowy. Ważne jest podkreślenie, iż przepis przewiduje możliwość decydowania przez przedstawiciela ustawowego (zazwyczaj rodzica) tylko dopóki dziecko żyje. Brak jest podstaw do wyrażania sprzeciwu po śmierci dziecka. Prawo wyrażenia sprzeciwu przysługuje również̇ małoletniemu powyżej lat 16. Jeśli jest kilku uprawnionych do sprzeciwu wobec postępowania ze zwłokami jednej osoby (np. przedstawiciel ustawowy i małoletni, który ukończył 16 lat), to wystarczy jeden sprzeciw dla jego skuteczności.

W JAKIEJ FORMIE MOŻNA WYRAZIĆ SPRZECIW?

Sprzeciw wyraża się w formie:

• wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;
• oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
• oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

Sprzeciw do Centralnego Rejestru Sprzeciwów należy zgłosić osobiście lub listownie na formularzu, który można otrzymać w zakładach opieki zdrowotnej lub na stronie internetowej www.poltransplant.org.pl. Sprzeciw może być w każdej chwili odwołany.

Obowiązkiem lekarza jest sprawdzenie, czy zmarły skorzystał z prawa do sprzeciwu. Wyżej wymienione sposoby sprzeciwu tworzą katalog zamknięty – oznacza to, że inne formy sprzeciwu nie są skuteczne. Przykładowo oznaczenie sprzeciwu w aplikacji dot. zdrowia w telefonie komórkowym nie jest skuteczną formą wyrażenia sprzeciwu i nie jest wiążące dla lekarza.

W świetle obowiązujących w Polsce przepisów do pobrania przeszczepu nie ma znaczenia stanowisko osób bliskich zmarłemu. Przepisy nie nakładają na lekarzy nawet obowiązku informowania rodziny. Jednakże w praktyce lekarze rozmawiają z bliskimi w celu ustalenia, czy zmarły nie złożył oświadczenia o swoim sprzeciwie
w obecności co najmniej dwóch świadków. Pytanie nie powinno natomiast dotyczyć poglądu rodziny lub przypuszczeń bliskich co do woli zmarłego. W praktyce jednak często lekarze uwzględniają wolę rodziny zmarłego.

Jeżeli chcemy być potencjalnym dawcą przeszczepu teoretycznie wystarczające jest nie złożenie sprzeciwu. Można jednak podjąć dodatkowe kroki, aby nasza wola była dla otoczenia znana. Przede wszystkim należy porozmawiać ze swoimi bliskimi i przekazać im swoje stanowisko w sprawie. Można też nosić przy sobie oświadczenie o chęci bycia dawcą.

GDY BĘDZIESZ POTRZEBOWAĆ POMOCY – ZAPRASZAMY DO PUNKTÓW POMOCY PRAWNEJ I PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO:

PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU – POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

BIORCY

Potencjalnego biorcę zakwalifikowanego do przeszczepienia szpiku, komórek lub narządów zgłasza się na krajową listę osób oczekujących na przeszczepienie. Wyboru potencjalnego biorcy dokonuje się na podstawie kryteriów medycznych określonych w przepisach, w szczególności wg. pilności przeszczepu. Wpis na listę oczekujących na przeszczepienie, prowadzonej przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” jest warunkiem skorzystania
z transplantacji.

CO PRZESZCZEPIA SIĘ NAJCZĘŚCIEJ?

Pełne statystyki dotyczące liczby przeszczepów prowadzi „Poltransplant”. Najczęściej przeszczepiane narządy od zmarłych dawców to: nerki, wątroba, serce, płuco, trzustka. Narządy podlegające transplantacji od żywych dawców to nerka lub części wątroby. Przeszczepia się również tkanki oka (rogówka), komórki krwiotwórcze.

CZY DANE DAWCÓW I BIORCÓW SĄ JAWNE?

Dane osobowe dotyczące potencjalnego dawcy, dawcy, potencjalnego biorcy i biorcy są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz
w przepisach dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze. Ujawnia się natomiast dane osobowe o dawcy
i o biorcy odpowiednio tym osobom, jeżeli narząd ma być pobrany od żywego dawcy.

ODPŁATNOŚĆ

Ustawa transplantacyjna stanowi, że za pobrane od dawcy komórki, tkanki lub narządy nie można żądać ani przyjmować zapłaty, innej korzyści majątkowej lub korzyści osobistej. Przyjmuje się, iż istnieje natomiast możliwość zwrotu utraconych dochodów czy kosztów związanych z pobraniem.

PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA”
SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ
I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

PORADY PRAWNE UDZIELANE SĄ RÓWNIEŻ Z UŻYCIEM ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA SIĘ NA ODLEGŁOŚĆ.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Strona internetowa Stowarzyszenia DOGMA – Zakładka ŻORY

W ostatnich 2 dekadach model pracy kształtowany był przede wszystkim przez postępującą globalizację i wymóg konkurencyjności. Wyznacznikami wartości pracy stały się efektywność i produktywność. Prowadziło to do stale rosnącego tempa pracy i presji na jej dalszą intensyfikację. Na naszych oczach rynek pracy podlega głębokiej transformacji. Wpływ na zmiany na rynku pracy wywarły pandemia, rosnąca inflacja, znaczne spowolnienie gospodarcze, niepewność geopolityczna ale także przedefiniowanie pracy związane z potrzebą większej elastyczności zatrudnienia, przeniesienie większego akcentu na tworzenie odpowiednich warunków do rozwoju zawodowego oraz coraz większe znaczenie zachowania równowagi między życiem prywatnym i zawodowym.

Wchodzą w życie dwie duże nowelizacje kodeksu pracy:

1) jedna obowiązuje od 07.04.2023r. dotyczy pracy zdalnej i badania trzeźwości pracowników

2) druga obowiązuje od 26.04.2023r. i wdraża do kodeksu pracy unijne dyrektywy:

• w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej, (dyrektywa work-life balance)
• w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (dyrektywa rodzicielska)

To odpowiedź na zmieniające się trendy na rynku pracy, a także wprowadzenie rozwiązań ułatwiających pracującym rodzicom godzenie życia zawodowego z rodzinnym.

Przedstawiamy krótki przewodnik po najważniejszych zmianach. 

PRACA WYKONYWANA ZDALNIE JAKO STAŁA FORMA ŚWIADCZENIA PRACY

PRACA WYKONYWANA ZDALNIE JAKO STAŁA FORMA ŚWIADCZENIA PRACY

Już 7 kwietnia 2023 roku wejdą w życie przepisy dotyczące pracy zdalnej. W Kodeksie Pracy pojawiła się definicja pracy zdalnej oraz związane z nią obowiązki i przywileje. Zgodnie z definicją praca zdalna polega na wykonywaniu pracy całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika, w tym pod adresem zamieszkania pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą.

Nowe przepisy przewidują możliwość świadczenia pracy wyłącznie w formie pracy zdalnej całkowitą, jak i w formie pracy hybrydowej (częściowo w domu, częściowo w firmie), stosownie do potrzeb konkretnego pracownika i pracodawcy. Będzie ona mogła być uzgodniona zarówno przy zawieraniu umowy o pracę, jak i w trakcie zatrudnienia. Miejscem wykonywania pracy zdalnej zawsze będzie miejsce wskazane przez pracownika, a następnie każdorazowo uzgodnione z pracodawcą (to jest zaakceptowane przez niego). Co do zasady będzie to miejsce zamieszkania pracownika lub inne wybrane przez niego miejsce (miejsca), na które pracodawca wyraził zgodę. Pracodawca, co do zasady, nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej m.in. rodzicom, którzy wychowują dziecko do 4. roku życia, opiekunom, którzy zajmują się osobą z niepełnosprawnością w rodzinie i kobietom w ciąży.

W związku z wejściem w życie nowych przepisów, przed pracodawcami nowe obowiązki. Już od 7 kwietnia pracodawca pracownikom pracującym zdalnie powinien:

• zapewnić materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania pracy zdalnej,
• pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, koszty energii elektrycznej oraz niezbędnych usług telekomunikacyjnych,
• zapewnić szkolenia i pomoc techniczną, niezbędne do wykonywania pracy zdalnej.

​​Jednocześnie jednak jest także możliwe używanie przez pracownika prywatnych narzędzi pracy (np. komputera) w przypadku, w którym obie strony stosunku pracy tak ustalą, pod warunkiem, że prywatne urządzenia techniczne i inne narzędzia pracy pracownika wykorzystywane przez niego do pracy będą zapewniały bezpieczeństwo pracy.

Zgodnie z wprowadzonymi zmianami w zakresie pracy zdalnej zasady jej wykonywania powinny zostać określone w porozumieniu
z zakładową organizacją związkową. Jeśli u danego pracodawcy nie działa żadna zakładowa organizacja związkowa, pracodawca powinien uregulować zasady jej wykonywania w regulaminie po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy. Porozumienie powinno określać:

• grupę lub grupy pracowników, którzy mogą być objęci, pracą zdalną;
• zasady pokrywania przez pracodawcę niezbędnych kosztów związanych z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, a także innych kosztów bezpośrednio związanych z wykonywaniem pracy zdalnej, jeżeli zwrot takich kosztów został określony w porozumieniu czy regulaminie;
• zasady ustalania ekwiwalentu pieniężnego w przypadku wykorzystywania przez pracownika wykonującego pracę zdalną materiałów i narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, niezapewnionych przez pracodawcę;
• zasady ustalania ryczałtu odpowiadającego przewidywanym kosztom ponoszonym przez pracownika w związku  z wykonywaniem pracy zdalnej.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym zmian w prawie pracy dotyczących m.in. pracy zdalnej, które obowiązują od stycznia 2023 roku:

OKAZJONALNA PRACA ZDALNA

Praca zdalna będzie mogła być wykonywana okazjonalnie, w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni w roku kalendarzowym. Pracownik będzie mógł wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o przejście tymczasowo na taki tryb. Nowelizacja Kodeksu pracy zakłada, że praca zdalna będzie mogła być wykonywana nie tylko na wniosek pracownika, ale także na polecenie pracodawcy.

W kodeksie wymieniono dwa przypadki:

• w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego, stanu epidemii oraz w okresie
  3 miesięcy po ich odwołaniu,
• w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.

Pracodawca może wydać polecenie pracy zdalnej, jeśli pracownik bezpośrednio przed wydaniem tego polecenia złoży oświadczenie (w formie papierowej lub elektronicznej) o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej. Pracodawca może w każdym czasie cofnąć ww. polecenie wykonywania pracy zdalnej, z co najmniej dwudniowym uprzedzeniem. W przypadku zmiany warunków lokalowych i technicznych uniemożliwiającej wykonywanie pracy zdalnej pracownik informuje o tym niezwłocznie pracodawcę. W takim przypadku pracodawca niezwłocznie cofa polecenie wykonywania pracy zdalnej.

KONTROLA TRZEŹWOŚCI PRACOWNIKA

Przyjęta nowelizacja Kodeksu pracy umożliwia pracodawcom przeprowadzenie w miejscu pracy kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub innych środków odurzających (narkotyków). Środki potocznie nazywane narkotykami w ustawie zostały nazwane „środkami działającymi podobnie do alkoholu”. 

Nietrzeźwość pracownika może być stwierdzona na dwa sposoby:

• w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy pod wpływem alkoholu albo pił alkohol w pracy (np. zatacza się) – badanie trzeźwości będzie mogła przeprowadzić policja (dotyczy to wszystkich pracowników),
• w przypadku określonych w przepisach wewnątrzzakładowych kategorii pracowników pracodawca będzie mógł przeprowadzić samodzielną, prewencyjną kontrolę trzeźwości nawet gdy pracownik nie okazuje oznak bycia pod wpływem alkoholu.

Kontrolą trzeźwości przeprowadzaną samodzielnie pracodawca będzie mógł objąć tylko takich pracowników, których praca stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub dla mienia (jakiegokolwiek, nie tylko mienia pracodawcy). W ramach tej samodzielnie przeprowadzanej kontroli pracodawca będzie mógł badać tylko wydychane przez pracownika powietrze. Badanie będzie mógł przeprowadzić tylko urządzeniem posiadającym ważny certyfikat wzorcowania lub kalibracji.

Stan po użyciu alkoholu – zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Stan nietrzeźwości – zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności
w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³.

Na żądanie pracodawcy lub pracownika będzie mogła być wezwana policja, aby przeprowadziła badanie stanu trzeźwości pracownika. Wprowadzenie kontroli trzeźwości, grupy pracowników objętych taką kontrolą i sposób jej przeprowadzania pracodawca będzie ustalał w akcie wewnątrzzakładowym np. regulaminie pracy lub obwieszczeniu.

Analogiczne zasady postępowania będą obowiązywały w przypadku kontroli na obecność w organizmach pracowników środków działających podobnie do alkoholu (narkotyków).

URLOP RODZICIELSKI I OJCOWSKI ORAZ ZASIŁEK MACIERZYŃSKI 

DŁUŻSZY URLOP RODZICIELSKI

Urlop rodzicielski ma ulec wydłużeniu o 9 tygodni (jego wymiar wzrośnie z 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodni w przypadku porodu mnogiego do – odpowiednio – 41 i 43 tygodni). Ten dodatkowy czas w praktyce będzie dedykowany ojcom, tzn. do wykorzystania jedynie przez ojca, bez możliwości przeniesienia urlopu na matkę. Urlop ten będzie możliwy do wykorzystania w maksymalnie pięciu częściach do końca roku, w którym dziecko ukończy szósty rok życia.

URLOP OJCOWSKI

Urlop ojcowski dostępny będzie krócej – ojcowie będą mogli skorzystać z dwutygodniowego urlopu nie przez 24 miesiące od miesiąca narodzin dziecka, a jedynie przez 12 miesięcy.

WYSOKOŚĆ ZASIŁKU MACIERZYŃSKIEGO

Zmianie ulegnie również wysokość zasiłku macierzyńskiego. Przepisy unijne zakładają wprowadzenie 70% zasiłku za cały okres trwania urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców. Jeśli jednak w ciągu 21 dni od dnia porodu pracownica złoży stosowny wniosek, wówczas podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego za cały okres urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego wyniesie 81,5%.

INNE ROZWIĄZANIA UŁATWIAJĄCE PRACUJĄCYM RODZICOM GODZENIE ŻYCIA ZAWODOWEGO Z RODZINNYM

ELASTYCZNY CZAS PRACY RODZICÓW DZIECI DO LAT OŚMIU

Nowe przepisy mają zagwarantować pracownikom wychowującym dzieci do lat ośmiu elastyczny czas pracy, a także niemożność zlecania pracy w nocy, wysyłania na delegacje czy ustalania nadgodzin bez zgody pracownika.

Za elastyczną organizację pracy uważa się m.in.

• pracę zdalną,
• ruchomy czas pracy,
• indywidualny rozkład czasu pracy,
• weekendowy system czasu pracy,
• system skróconego tygodnia pracy,
• przerywany czas pracy.

DODATKOWA OCHRONA ZWIĄZANA Z RODZICIELSTWEM

Ustawodawca podniósł wiek dziecka (z 4 do 8 lat) dający prawo do pewnych uprawnień pracowniczych. Pracownika wychowującego takie dziecko nie będzie można bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy ani delegować poza stałe miejsce pracy. Rodzice małych dzieci zyskają lepszą ochroną przed zwolnieniem. Nowe przepisy jednoznacznie przewidują, że pracownicy będą chronieni przed zwolnieniem nie tylko np. w okresie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, ale już od momentu złożenia wniosku o takie wolne na opiekę nad dzieckiem. Dodatkowe wolne zyskają też pracownicy, którzy nie są rodzicami małych dzieci.

DODATKOWY BEZPŁATNY URLOP OPIEKUŃCZY

Dodatkowy bezpłatny urlop opiekuńczy będzie przysługiwał pracownikom, którzy muszą zaopiekować się dzieckiem lub innym członkiem rodziny
(np. rodzicem, mężem lub żoną). Ma on być udzielany na wniosek pracownika i trwać maksymalnie pięć dni w ciągu roku. Co ważne, bliska osoba nie musi być członkiem rodziny — wystarczy, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym.

ZWOLNIENIE OD PRACY W ZWIĄZKU Z SIŁĄ WYŻSZĄ

Kolejne dodatkowe dwa dni wolnego będzie można zyskać, korzystając ze zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem lub innym istotnym wydarzeniem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Zwolnienie od pracy będzie można wykorzystać w dniach (dwa dni rocznie) lub w godzinach (16 godzin). Urlop ten jest płatny
w wysokości 50% podstawowego wynagrodzenia.

DODATKOWE PRZERWY W CZASIE PRACY

Nowelizacja Kodeksu Pracy wprowadza także dwie dodatkowe przerwy wliczane do czasu pracy (oprócz jednej podstawowej). Z drugiej przerwy, trwającej 15 minut, będą mogli skorzystać pracownicy, których dobowy wymiar pracy wynosi minimum 9 godzin. Prawo do skorzystania z trzeciej przerwy – również 15-minutowej – dotyczyć będzie osoby, które pracują dłużej niż 16 godzin w ciągu doby.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym wprowadzenia rozwiązań ułatwiających pracującym rodzicom godzenie życia zawodowego z rodzinnym:

GDY BĘDZIESZ POTRZEBOWAĆ POMOCY – ZAPRASZAMY DO PUNKTÓW POMOCY PRAWNEJ I PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO:

PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU – POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

INFORMACJE O WARUNKACH ZATRUDNIENIA, PRAWO DO NIEODPŁATNYCH SZKOLEŃ I RÓWNOLEGŁE ZATRUDNIENIE U INNEGO PRACODAWCY

Przedsiębiorca, który umożliwia dostęp do opinii konsumentów o produktach, musi podawać informacje, czy i w jaki sposób zapewnia, że publikowane opinie pochodzą od konsumentów, którzy używali danego produktu lub go nabyli. Konsumenci powinni być w szczególności informowani o tym, czy przedsiębiorca zamieszcza wszystkie opinie, czy opinie te są sponsorowane lub czy mają na nie wpływ stosunki umowne z przedsiębiorcą. Zakazane jest zamieszczanie fałszywych lub zniekształconych opinii.

INFORMACJE O WARUNKACH ZATRUDNIENIA

Na mocy nowych przepisów pracownik zyska więcej informacji o warunkach zatrudnienia. Pracodawca będzie zobowiązany poinformować pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej m.in. o:

• początkowym wynagrodzeniu podstawowym i innych elementach składowych wynagrodzenia,
• częstotliwości oraz sposobie wypłacania wynagrodzenia,
• długości płatnego urlopu,
• przysługujących pracownikowi przerwach w pracy,
• zasadach dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych
  i rekompensaty za nią,
• w przypadku pracy zmianowej – zasadach dotyczących przechodzenia z jednej zmiany na drugą,
• w przypadku kilku miejsc wykonywania pracy – zasadach dotyczących przemieszczania się między miejscami wykonywania pracy,
• obowiązujących zasadach rozwiązania stosunku pracy, w tym
  o wymogach formalnych, długości okresów wypowiedzenia oraz terminie odwołania się do sądu pracy,
• prawie pracownika do szkoleń, jeżeli pracodawca je zapewnia,
  w szczególności o ogólnych zasadach polityki szkoleniowej pracodawcy.

Powyższe informacje pracodawcy będą musieli przekazać pracownikowi nie później niż w terminie 7 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy.

NIEODPŁATNE SZKOLENIA

Pracownik zyska prawo do nieodpłatnego szkolenia niezbędnego do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku. Takie szkolenie będzie wliczało się do czasu pracy. Powinno być także realizowane – w miarę możliwości – w godzinach pracy.

RÓWNOLEGŁE ZATRUDNIENIE U INNEGO PRACODAWCY

Pracownik zyska prawo do równoległego zatrudnienia u innego pracodawcy. Obowiązywać będą zakazy zabraniania pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą
a także jego niekorzystnego traktowania z tego tytułu. Pracodawca nadal będzie mógł zakazać pracownikowi wykonywania działalności konkurencyjnej.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym wdrożenia dyrektywy unijnej w sprawie przejrzystych
i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej:

UMOWY O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY I CZAS OKREŚLONY ORAZ ZMIANA RODZAJU UMOWY

UMOWA O PRACĘ NA OKRES PRÓBNY

Nastąpią zmiany w umowach o pracę na okres próbny. Czas trwania takiej umowy zależeć będzie od tego, jaką umowę firma chce zawrzeć z pracownikiem po tym okresie:

• 1 miesiąc – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy,
• 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż
  12 miesięcy,
• 3 miesięcy – w pozostałych przypadkach.

Ponowne zawarcie umowy na okres próbny z tym samym pracownikiem będzie dopuszczalne, jeżeli ma być on zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy. Strony będą mogły uzgodnić w ramach umowy o pracę na okres próbny, że umowa ta przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli takie nieobecności wystąpią w trakcie okresu próbnego.

ZMIANA PRZEPISÓW DOTYCZĄCYCH UMÓW NA CZAS OKREŚLONY

• Wypowiedzenie umowy na czas określony będzie musiało zawierać uzasadnienie;
• Wypowiedzenie umowy na czas określony będzie podlegało konsultacji związkowej;
• W razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, pracownik będzie mógł ubiegać się o przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie.

Nowe zasady wypowiadania umowy o pracę na czas określony będą miały zastosowanie do już zawartych umów, chyba że zostaną one wypowiedziane przed wejściem w życie nowelizacji.

WYSTĄPIENIE O ZMIANĘ RODZAJU UMOWY

Pracownik, który wykonuje pracę na rzecz pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy (do tego czasu zalicza się umowa o pracę na okres próbny) zyska prawo do wystąpienia raz w roku o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pisemnej odpowiedzi na ten wniosek z uzasadnieniem w terminie 1 miesiąca od otrzymania wniosku. Brak udzielenia odpowiedzi w terminie na wniosek o zmianę warunków zatrudnienia lub brak podania przyczyny odmowy uwzględnienia wniosku będzie traktowane jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika zagrożone karą grzywny do 30 000 zł.

PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA”
SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ
I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

PORADY PRAWNE UDZIELANE SĄ RÓWNIEŻ Z UŻYCIEM ŚRODKÓW KOMUNIKOWANIA SIĘ NA ODLEGŁOŚĆ.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Strona internetowa Stowarzyszenia DOGMA – Zakładka POWIAT MIKOŁOWSKI