Od kogo i w jakiej sytuacji można więc ubiegać się o alimenty? Jak się o nie wnosi? Co w sytuacji, gdy mimo orzeczonych alimentów osoba nie wywiązuje się ze swojego obowiązku i ich nie płaci?
Obowiązek alimentacyjny w świadomości większości społeczeństwa kojarzy się głównie z obowiązkiem rodziców do łożenia na utrzymanie dzieci. Wiadomo też, że po rozwodzie jeden z małżonków może żądać pomocy materialnej od drugiego małżonka. Należy jednak zdać sobie sprawę, że alimentacja dotyczy szeregu osób, przy czym nie zawsze muszą to być krewni z najbliższej rodziny. Obowiązkiem płacenia alimentów mogą zostać obciążone dzieci, rodzeństwo, dziadkowie oraz inni dalsi krewni, a także osoby niepołączone „więzami krwi”, jak na przykład ojczym, macocha czy przyrodnie rodzeństwo.
Każdego rodzica obciąża obowiązek alimentacyjny względem dziecka tj. obowiązek dostarczania dziecku środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Przez obowiązek alimentacyjny rozumie się nie tylko świadczenia pieniężne na rzecz dziecka, ale również szeroko rozumiane wychowanie i opiekę nad dzieckiem.
Obowiązek alimentacyjny występuje:
W pierwszej kolejności do łożenia na rzecz dzieci zobowiązani są rodzice, jeśli jednak z jakiś powodów nie mogą tego uczynić, alimentami mogą zostać obciążeni dziadkowie lub dorosłe rodzeństwo. Konieczność zapłaty alimentów przez członków rodziny zobowiązanych w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (np. rodzice nie żyją lub żyją, a nie są w stanie z jakiś powodów uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych dziecku środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami).
Kiedy dziecko jest małoletnie i gdy rodzic nie jest w stanie spełnić swojego obowiązku to obowiązek alimentacyjny względem nich przechodzi z rodziców na ich dziadków. Zatem obowiązek alimentacyjny ciążący na rodzicach przechodzi na dziadków przede wszystkim w przypadku śmierci rodzica. Jeśli zaś rodzice dziecka żyją, to sąd każdorazowo szczegółowo bada, czy dziecko posiada usprawiedliwione, ale niezaspokojone potrzeby oraz czy i dlaczego rodzic nie jest w stanie w pełni ich zaspokoić. A więc obowiązek ten może przejść na dziadków w sytuacji, gdy np. ojciec nie spełnia swojego obowiązku alimentacyjnego w ogóle, a matka spełnia tylko częściowo – wówczas ta niezaspokojona część przechodzi na dziadków.
Alimenty od rodzeństwa można żądać wyłącznie w sytuacji, gdy uprawniony nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb np. w przypadku ciężkiej choroby lub podeszłego wieku. Co więcej kolejnym czynnikiem są możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Istnieje możliwość uchylenia się zobowiązanego od obowiązku alimentacyjnego w stosunku do rodzeństwa, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny.
Podkreślenia wymaga, że alimentacja, oprócz rodzeństwa, nie dotyczy innych krewnych w linii bocznej (ciotecznego rodzeństwa, ciotek i siostrzeńców, albo stryjów i bratanków).
Rozwód nie oznacza zakończenia obowiązku wspierania (w tym finansowego) swojego byłego współmałżonka. Co więcej, obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji, wyprzedza nawet obowiązek alimentacyjny pozostałych krewnych tego małżonka.
Zazwyczaj alimenty pomiędzy były małżonkami kojarzą się z sytuacją jednostronnego orzeczenia o winie oraz tzw. pogorszenia stopy życiowej. Małżonek uznany za winnego rozpadu małżeństwa jest w gorszej sytuacji w sprawach alimentacyjnych. Jednak nawet rozwód za porozumieniem stron czy rozwód obustronną winą nie wyklucza obowiązku alimentacyjnego w uzasadnionych przypadkach.
Niejednokrotnie słyszymy o „niedostatku” jako warunku domagania się alimentów od byłego małżonka nawet w przypadku rozwodu bez orzekania o winie czy z jednoczesną winą obojga partnerów. Niedostatek to stan, w którym osoba wykorzystując w pełni własne siły i z własnych środków nie jest w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb, jak np. mieszkanie czy jedzenie. Co ważne, sąd badając czy wskazana osoba znajduje się w stanie niedostatku nie odnosi się jedynie do minimum socjalnego, ale także bada dotychczasowy poziom życia ubiegającego się o alimenty. Zatem stan niedostatku może różnić się w różnych przypadkach.
Do grona „krewnych”, którzy mogą zostać obciążeni obowiązkiem alimentacyjnym, należy wliczyć także osoby związane stosunkiem przysposobienia, powinowatych (chodzi tu o ojczyma, macochę, pasierba oraz pasierbicę), jak również małżonków po rozwodzie, orzeczeniu separacji czy unieważnieniu małżeństwa.
W przypadku przysposobienia całkowitego i pełnego – zasady alimentacji przez rodzinę adopcyjną są takie same jak dla rodzin biologicznych, przy przysposobieniu niepełnym – rodzic adopcyjny jest zobowiązany do alimentowania adoptowanego dziecka, ale jeśli nie może tego uczynić, to obowiązek ten spada na naturalną rodzinę dziecka.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje możliwości powstania stosunku alimentacyjnego innego niż te wymienione w Kodeksie. Nawet jeżeli dane osoby wiążą bardzo bliskie relacje osobiste (np. konkubinat), żaden z partnerów nie ma zatem prawa wysuwać żądania alimentacyjnego wobec drugiego z nich.
Należy pamiętać, że obowiązek alimentacyjny ma charakter wzajemny. Oznacza to, że osoby związane danym stosunkiem pokrewieństwa mogą być jednocześnie uprawnione i zobowiązane do dostarczania alimentów w wypadku wystąpienia ustawowych przesłanek. A zatem zarówno dziecko ma prawo żądać płacenia alimentów przez rodzica, jak i rodzic może wyjść z takim roszczeniem wobec dziecka.
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę różnorodne okoliczności. Przede wszystkim sytuację majątkową rodzica zobowiązanego do alimentów, ale także osobiste starania w wychowaniu dziecka oraz uzasadnione potrzeby dziecka. Badając sytuację majątkową zobowiązanego sąd bierze pod uwagę jego dochody, ale i możliwości zarobkowe, sytuacja zdrowotna, osobista, konieczność utrzymania innych dzieci, itd. Potrzeby dziecka powinny być realne i w miarę możliwości udokumentowane oraz odpowiadać z jednej strony kosztom utrzymania rówieśników, a z drugiej – sytuacji materialnej całej rodziny, ale także specjalnym potrzebom dziecka.
Alimenty można ustalić na drodze:
Alimenty można ustalić na drodze umowy – ugody pomiędzy stronami, jednak, jeśli obawiamy się, że nie będą one dobrowolnie płacone, tylko konieczne będzie ich dochodzenie na drogę egzekucji komorniczej, to musimy pamiętać, iż potrzebujemy wyroku sądowego lub ugody alimentacyjnej zawartej przed mediatorem zatwierdzonej przez sąd poprzez nadanie klauzuli wykonalności.
Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych jest zwolniona od kosztów sądowych. Istnieje możliwości starania się o adwokata z urzędu na wniosek strony wraz z oświadczeniem. Możemy wnosić o zabezpieczenie roszczeń alimentacyjnych.
Ponieważ koszty te powinny być udokumentowane, warto zbierać paragony (najlepiej imienne), faktury i rachunki. Ważne jest także udokumentowanie dochodów oraz w przypadku starania się o alimenty od małżonka / byłego małżonka / innego członka rodziny udokumentowanie „niedostatku”.
W sprawie o alimenty ważne jest, aby wziąć pod uwagę realną sytuację finansową zobowiązanego i realne koszty utrzymania i dążyć do osiągnięcia kompromisu, który będzie satysfakcjonujący zarówno dla zobowiązanego, jak i dla uprawnionego.
Należy dokonać wyliczenia kosztów utrzymania biorąc pod uwagę wydatki na:
Pamiętajmy również o tym, że na wysokość alimentów NIE WPŁYWAJĄ świadczenia z opieki społecznej, świadczenia rodzinne, rodzicielskie świadczenie uzupełniające (tzw. kosiniakowe) i świadczenia wychowawcze (tzw. 500+, czy też RKO – rodzinny kapitał opiekuńczy).
O podwyższenie świadczeń alimentacyjnych można walczyć, jeśli od poprzedniego wyroku zmieniły się:
Podwyższenie alimentów będzie uzasadnione, jeśli rodzic przykładowo:
Liczą się również jego możliwości i predyspozycje, nawet jeśli ich zobowiązany do alimentów nie wykorzystuje.
Istotna zmiana zajdzie w zakresie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego dziecka np.:
Obniżenie alimentów może nastąpić np. w sytuacji zmniejszenia się potrzeb dziecka (np. sytuacja finansowa osoby otrzymującej świadczenie alimentacyjne poprawiła się ) lub możliwości zarobkowo-majątkowych rodzica (możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do płacenia alimentów uległy pogorszeniu). Wystarczy, że zmiana nastąpiła w jednym z tych obszarów.
Przyczyną obniżenia alimentów może być w szczególności:
W pozwie o obniżenie alimentów należy:
Trzeba pamiętać, że kryzys gospodarczy dotyka każdego w różnym stopniu, a od wykazania tego stopnia zależy to, czy pozew o obniżenie alimentów zostanie uwzględniony.
W celu zmiany wysokości świadczeń alimentacyjnych należy porównać stan istniejący w chwili orzekania o obowiązku alimentacyjnym ze stanem istniejącym w chwili orzekania o obniżeniu alimentów.
Uchylenie obowiązku alimentacyjnego następuje wówczas, gdy uprawniony uzyskał zdolność do samodzielnego utrzymania się,
np. w wyniku podjęcia zatrudnienia wystarczającego na pokrycie kosztów samodzielnego utrzymania.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci co do zasady trwa do 18 roku życia, lub do ukończenia przez dziecko nauki w szkole publicznej w systemie dziennym, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia. Wyjątkiem jest świadczenie wobec dziecka niepełnosprawnego, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie – tu obowiązek alimentacyjny nie wygasa dożywotnio.
Sąd Najwyższy potwierdził, że obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia oraz nie można wymagać, by po ukończeniu 18 roku życia dziecko pracowało osiągając dochody wystarczające na swoje utrzymanie.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Za występek ten grozi kara grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do 1 roku. Jeżeli niealimentacja wiąże się
z narażeniem osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, kara jest nawet surowsza i wynosi maksymalnie 2 lata pozbawienia wolności. Tych, którzy uchylają się mimo skazania ich wyrokiem, muszą liczyć się z tym, że mogą być skazani po raz kolejny i wówczas jako recydywiści poniosą surowszą odpowiedzialność (recydywa sprawcy przestępstwa niealimentacji).
Postępowanie przeciwko sprawcy przestępstwa nie alimentacji
tj. zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa może przybrać formę pisemną lub ustną. Niealimentacja to przestępstwo opisane w art. 209 kodeksu karnego, polegające na uchylaniu się przez sprawcę od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Do przestępstwa dochodzi, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej
3 miesiące.
Pod pojęciem uchylania się należy rozumieć złą wolę sprawcy, który pomimo posiadanych możliwości finansowych lub zarobkowych nie chce łożyć na utrzymanie uprawnionego. Zgodnie z decyzją sądu można trafić do zakładu karnego za uchylanie się od obowiązku płacenia alimentów zwłaszcza, jeśli sąd uzna, iż jest się w wieku produktywnym i powinno się pracować i regulować alimenty.
Oczywiście więzienie jest ostatecznością, dlatego wcześniej dłużnik może narazić się na takie konsekwencje, jak:
Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów np. przez FUNDUSZ ALIMENTACYJNY, ściganie przestępstwa odbywa się z urzędu. Świadczenie uprawnionemu zostanie wypłacone w takiej kwocie, w jakiej sąd przyznał alimenty, jednak nie może być ona większa niż 500 złotych miesięcznie. W ten sposób powstaje zadłużenie zobowiązanego wobec Funduszu Alimentacyjnego.
Jakie kwestie należy przemyśleć, podejmując decyzję o rozwodzie? W jaki sposób uregulować kontakty z dzieckiem? Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej? Czym jest przestępstwo niealimentacji? Jak zostać rodziną zastępczą?
Odpowiedzi na te i inne pytania można znaleźć w treści kampanii z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego podczas Tygodnia Porad Urzędu Miasta Tychy.
Decyzja o rozwodzie jest zawsze bardzo ciężka dla każdej ze stron. W tak trudnym czasie dominują negatywne emocje wywołane rozpadem związku, dlatego tak ważna jest dobra porada prawna, która wyjaśni wątpliwości i odpowie na pytania kłębiące się w głowie:
Dowiedz się więcej na ten temat w naszych punktach npp i npo na terenie Miasta Tychy. Nasi prawnicy i doradcy obywatelscy pomogą Ci przejść przez ten trudny etap w życiu, służąc fachową prawną pomocą i radą.
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Karolina zgłosiła się do punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. Wychowuje samotnie sześcioletniego syna, bo ojciec dziecka przebywa w więzieniu, nie płaci alimentów, a wcześniej nie interesował się synem. Obawia się go kiedy wyjdzie, bo jest nieobliczalny i konfliktowy. Wobec tego chce w przyszłości uniknąć problemów w zakresie decydowania o najważniejszych sprawach dziecka. Pyta, co ma zrobić?
Pełnia władzy rodzicielskiej umożliwia rodzicom decydowanie o edukacji, miejscu pobytu, leczeniu czy codziennych zajęciach dziecka, a także pozwala im kształtować jego światopogląd.
Zarówno zaniedbania obowiązków rodzicielskich, jak i nadużycia praw rodzicielskich mogą być jednorazowymi sytuacjami, które nie muszą od razu prowadzić do radykalnej ingerencji sądu. Jeśli jednak sytuacje się powtarzają, przez co dobro dziecka jest nieustannie zagrożone, sąd może przytoczyć je właśnie jako argumenty do ograniczenia praw rodzicielskich lub ich całkowitego odebrania.
Najsurowszą formą ingerencji sądu we władzę rodzicielską jest jej pozbawienie.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru trwałego – jeśli przesłanki, na podstawie których orzekł je Sąd, przeminą, możliwe jest odzyskanie pełni praw rodzicielskich. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić:
Z czym jeszcze może wiązać ograniczenie władzy rodzicielskiej? Przede wszystkim:
Czy wiesz, że aby stać się dla kogoś opiekunem prawnym, należy złożyć wniosek do sądu opiekuńczego. Opiekuna prawnego może mieć osoba, która jest niezdolna do samodzielnego dbania o własne interesy (np. osobiste, majątkowe). Opiekunem może zostać – według kolejności – małżonek, następnie osoba krewna lub inna osoba bliska.
Nieletniej mamie, która urodziła dziecko przed ukończeniem 18. roku życia, nie przysługuje władza rodzicielska. Nawet jeśli sama opiekuje się dzieckiem, nie może go reprezentować (np. u lekarza), ponieważ nie ma tzw. pełnej zdolności do czynności prawnych. Opiekunem prawnym jej dziecka zostanie zapewne któreś z jej rodziców. Następuje to w wyniku orzeczenia sądu rodzinnego. Jeżeli bliscy nie mogą lub nie chcą zostać opiekunem prawnym wówczas dziecko reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.
Rodzina zastępcza to jedna z form pomocy dzieciom, które z pewnych przyczyn nie mogą przebywać pod opieką rodziców biologicznych. Ludzie, którzy nie są rodzicami dziecka, opiekują się nim, dając mu szansę na wzrastanie w warunkach zbliżonych do naturalnych. W byciu rodzicem zastępczym przydaje się otwartość na potrzeby i problemy dziecka, empatia i umiejętność poszukiwania przyczyn pojawiających się u niego zachowań, cierpliwość, konsekwencja, umiejętność słuchania, zorganizowanie. Ważne jest okazywanie miłości, aby dziecko czuło się zaakceptowane oraz cierpliwość i troska w wypełnianiu codziennych obowiązków domowych.
Dla Agnieszki i Rafała droga do rodzicielstwa zastępczego wcale nie była prosta. Nie ukrywają też, że na początku, gdy dopiero szkolili się na rodziców zastępczych, najbardziej obawiali się relacji z rodziną biologiczną dzieci, które do nich trafią.
– Wiedzieliśmy, że to jest wpisane w rodzicielstwo zastępcze, ale nasze obawy się nie potwierdziły. Chcemy wspierać chłopców i ich mamę w podtrzymywaniu więzi. To ważne, żeby oni mieli kontakt z własną historią – opowiadają.
Masz pytania, chcesz się dowiedzieć więcej? Nasi prawnicy służą pomocą!
Samo uregulowanie kontaktów z dzieckiem może nastąpić na wiele sposobów:
Czy wiesz, że słowo „alimenty” pochodzi od łacińskiego czasownika „alere” i oznacza „karmić”, „żywić”? Obecnie alimenty to świadczenie jednej osoby (zobowiązanego do płacenia alimentów) na rzecz drugiej osoby (alimentowanego), które ma charakter okresowy i jego celem jest zapewnienie bieżących potrzeb alimentowanego. Obowiązek alimentacyjny polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeb także środków wychowania. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie.
W przypadku podobnych pytań oraz potrzeby uzyskania porady prawnej z zakresu prawa rodzinnego zachęcamy do skorzystania z usług punktów nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego prowadzonych przez nasze Stowarzyszenie.
Do popełnienia przestępstwa niealimentacji może dojść wtedy, gdy:
W Polsce niepłacenie alimentów jest przestępstwem, za które grozi kara:
Ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek: pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
Zapamiętaj!
Niepłacenie alimentów w Polsce może prowadzić do sankcji karnych, w tym ograniczenia wolności czy nawet więzienia. Dłużnik alimentacyjny może stracić także prawo jazdy jako formę egzekucji zaległości.
Według badań prowadzonych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowanych w 2022 roku osoby w wieku 60 lat i więcej stanowią ponad ¼ naszego społeczeństwa. Liczba ta stale wzrasta. Skłania to rządzących do dostosowania prowadzonej polityki publicznej do potrzeb i oczekiwań osób starszych. Zachęcamy do zapoznania się z najważniejszymi informacjami prawnymi dotyczącymi funkcjonowania seniorów we współczesnych realiach naszego kraju.
Wiele osób pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego nadal prowadzi aktywne życie, podejmując pracę czy korzystając ze zdobyczy nowych technologii. Istotna jest dla nich również możliwość zoptymalizowania kosztów życia. Poniższe wskazówki pomogą osobom starszym w sprawnym odnalezieniu się wśród obowiązujących zasad oraz przywilejów, jakie przysługują seniorom.
Trudny czas wysokiej inflacji, rosnących opłat za prąd, gaz i ogrzewanie to problemy, które dotykają również emerytów. Dla nich ważne jest, aby móc skorzystać ze wszelkich dostępnych sposobów na ograniczenie kosztów opłat i życia. Niektóre rozwiązania dostępne są dla ogółu obywateli, inne zaś dotyczą wyłącznie seniorów. Z jakich świadczeń, dodatków i ulg mogą oni skorzystać w 2023 roku?
Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym świadczeń, dodatków i ulg finansowych:
Osoby 60+ mogą wyrobić Ogólnopolską Kartę Seniora, która jest wydawana w ramach programu Stowarzyszenia MANKO. Jest to dokument, który upoważnia do zniżek na terenie całej Polski. Aktualnie Ogólnopolską Kartę Seniora honoruje 3000 punktów. Zniżka dla seniora jest najczęściej udzielana w: sanatoriach, uzdrowiskach, przychodniach oraz instytucjach kultury. Coraz więcej miast wprowadza lokalne Karty Seniora, uprawniające do wielu zniżek
w instytucjach kultury, sztuki, rekreacji, a także w wybranych firmach.
Trudno przygotować się na ten moment, ale warto wiedzieć, że po śmierci emeryta rodzina może ubiegać się o wypłacenie ostatniej emerytury w postaci tzw. świadczenia niezrealizowanego, pod warunkiem, że pieniądze nie zostały wcześniej wypłacone. Wypłata świadczenia niezrealizowanego dotyczy jedynie świadczenia podstawowego – na przykład emerytury lub renty – a nie dotyczy na przykład trzynastej emerytury. Wypłata środków następuje tylko na wniosek rodziny, który należy złożyć w ZUS.
Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami, aby poznać możliwe rozwiązania swoich trudności.
PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA” SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO
Emerytura nie musi oznaczać końca kariery zawodowej. Wielu seniorów pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego podejmuje pracę. W ciągu ostatnich kilku lat liczba pracujących emerytów wzrosła o około 30%. W województwie śląskim zamieszkuje 15,2 % pracujących emerytów. Częstokroć „świeżo upieczeni” emeryci zastanawiają się czy podczas pobierania świadczenia emerytalnego mogą podjąć pracę zarobkową i jakie konsekwencje z tym się wiążą, wszak słyszeli, że podjęcie pracy wiąże się z utratą części emerytury wypłacanej z ZUS. Z jednej strony nie chcieliby utracić dochodu z emerytury, z drugiej zaś zdrowie pozwala im na podjęcie pracy, może nie w pełnym wymiarze ale na część etatu, by wypełnić sobie czas i jednocześnie dorobić do często niskiego świadczenia emerytalnego. Czy to możliwe?
Emeryt, który już osiągnął powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna może dorabiać BEZ ŻADNYCH LIMITÓW i nie martwić się tym, że ZUS zawiesi lub zmniejszy kwotę wypłacanych mu świadczeń.
Bez ograniczeń mogą również dorabiać niektórzy renciści. Chodzi o osoby, które pobierają renty dla inwalidów wojennych, inwalidów wojskowych, których niezdolność do pracy związana jest ze służbą wojskową. Ten przywilej dotyczy również rent rodzinnych przysługujących po uprawnionych do tych świadczeń. Jeżeli osoba pobiera rentę rodzinną, która jest kwotowo korzystniejsza od ustalonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego – również może zarobkować bez ograniczeń.
Kto powinien mieć na uwadze wysokość swoich dochodów osiąganych z tytułu podjęcia pracy?
Osoby, które przeszły na emeryturę wcześniejszą oraz osoby na rencie. W ich przypadku obowiązują bowiem limity kwot jakie mogą zarobić bez ryzyka obniżenia czy wręcz zawieszenia świadczenia emerytalnego.
Zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość przysługującej emerytury lub renty może ulec zmniejszeniu lub prawo do tych świadczeń zawieszeniu w przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu wpływającego na uprawnienia emerytalno-rentowe powyżej określonej kwoty progowej.
Oznacza to, że limity zarobków wiążą się z wysokością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, która ogłaszana jest za kwartał kalendarzowy przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Warto pamiętać, że kwota limitu, o którym mowa powyżej zmienia się co kwartał a emeryt lub rencista pracujący na wcześniejszej emeryturze lub rencie musi te limity śledzić by uniknąć ich przekroczenia.
Zawieszenie renty lub emerytury
Renta/emerytura ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu brutto w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Natomiast w razie osiągania przychodu brutto w kwocie wyższej niż 130% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu.
Od 1 czerwca 2023 roku limity zmieniają się i będą wyższe niż w poprzednim kwartale. Zarobki do 4987 zł brutto miesięcznie w czerwcu, lipcu i sierpniu 2023 roku nie wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty. To o ponad 270 zł więcej niż w poprzednim kwartale.
130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2023 r. wynosi 9261,60 zł – przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty Wyjątek od tej zasady stanowią ci emeryci, którym ZUS podwyższył wyliczoną emeryturę do kwoty świadczenia minimalnego, czyli do 1588,44 zł brutto. Wówczas, jeżeli przychód z tytułu pracy przekroczy wysokość kwoty podwyższenia do minimalnej emerytury to, emerytura będzie wypłacana w niższej kwocie, a więc bez dopłaty do minimum.
ZUS może zawiesić lub zmniejszyć świadczenie także wtedy, gdy uprawniony:
W przypadku renty socjalnej stosowane są obecnie te same reguły, co do renty z tytułu niezdolności do pracy, które są bardziej korzystne. Dla wielu osób oznacza to możliwość osiągania dodatkowych przychodów i pobierania renty socjalnej w pełnej lub zmniejszonej wysokości – bez zawieszania prawa do wypłaty przez ZUS. Istotna zmiana dotyczy też sposobu rozliczenia tej renty. Od tego roku osoba dorabiająca do renty socjalnej będzie przez nas rozliczana po upływie roku kalendarzowego – rocznie lub miesięcznie w zależności od tego, co jest dla niej korzystniejsze.
Kontynuowanie pracy to dobry sposób nie tylko na osiąganie większych dochodów, ale również na podwyższenie wysokości emerytury. Przepisy stanowią, że emeryt, który pracuje, a od jego umowy odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia z uwzględnieniem dodatkowych składek.
Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym pracy na emeryturze:
Seniorzy coraz chętniej korzystają z możliwości, jakie daje internet. Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę, by robić to w sposób bezpieczny.
Trudne do zrozumienia umowy, mała czcionka, nagabywanie przez akwizytora, oferowanie seniorom usług, z których nigdy nie będą korzystać – to główne problemy, z którymi zgłaszają się do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów osoby starsze. Podpowiadamy, jak ochronić się przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, na co zwracać uwagę. Oto sześć zasad bezpiecznego seniora konsumenta:
Masz problem, czujesz się bezradny, nie wiesz od czego zacząć? Masz pytania, wątpliwości?
Obawiasz się o swoje prawa?
Do dyspozycji seniorów jest nasza infolinia: 798869559. Po prostu zadzwoń!
Według badań prowadzonych przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej opublikowanych w 2022 roku osoby w wieku 60 lat i więcej stanowią ponad ¼ naszego społeczeństwa. Liczba ta stale wzrasta. Skłania to rządzących do dostosowania prowadzonej polityki publicznej do potrzeb i oczekiwań osób starszych. Zachęcamy do zapoznania się z najważniejszymi informacjami prawnymi dotyczącymi funkcjonowania seniorów we współczesnych realiach naszego kraju.
Wiele osób pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego nadal prowadzi aktywne życie, podejmując pracę czy korzystając ze zdobyczy nowych technologii. Istotna jest dla nich również możliwość zoptymalizowania kosztów życia. Poniższe wskazówki pomogą osobom starszym w sprawnym odnalezieniu się wśród obowiązujących zasad oraz przywilejów, jakie przysługują seniorom.
Trudny czas wysokiej inflacji, rosnących opłat za prąd, gaz i ogrzewanie to problemy, które dotykają również emerytów. Dla nich ważne jest, aby móc skorzystać ze wszelkich dostępnych sposobów na ograniczenie kosztów opłat i życia. Niektóre rozwiązania dostępne są dla ogółu obywateli, inne zaś dotyczą wyłącznie seniorów. Z jakich świadczeń, dodatków i ulg mogą oni skorzystać w 2023 roku?
Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym świadczeń, dodatków i ulg finansowych:
Osoby 60+ mogą wyrobić Ogólnopolską Kartę Seniora, która jest wydawana w ramach programu Stowarzyszenia MANKO. Jest to dokument, który upoważnia do zniżek na terenie całej Polski. Aktualnie Ogólnopolską Kartę Seniora honoruje 3000 punktów. Zniżka dla seniora jest najczęściej udzielana w: sanatoriach, uzdrowiskach, przychodniach oraz instytucjach kultury. Coraz więcej miast wprowadza lokalne Karty Seniora, uprawniające do wielu zniżek
w instytucjach kultury, sztuki, rekreacji, a także w wybranych firmach.
Trudno przygotować się na ten moment, ale warto wiedzieć, że po śmierci emeryta rodzina może ubiegać się o wypłacenie ostatniej emerytury w postaci tzw. świadczenia niezrealizowanego, pod warunkiem, że pieniądze nie zostały wcześniej wypłacone. Wypłata świadczenia niezrealizowanego dotyczy jedynie świadczenia podstawowego – na przykład emerytury lub renty – a nie dotyczy na przykład trzynastej emerytury. Wypłata środków następuje tylko na wniosek rodziny, który należy złożyć w ZUS.
Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami, aby poznać możliwe rozwiązania swoich trudności.
PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA” SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO
Emerytura nie musi oznaczać końca kariery zawodowej. Wielu seniorów pomimo osiągnięcia wieku emerytalnego podejmuje pracę. W ciągu ostatnich kilku lat liczba pracujących emerytów wzrosła o około 30%. W województwie śląskim zamieszkuje 15,2 % pracujących emerytów. Częstokroć „świeżo upieczeni” emeryci zastanawiają się czy podczas pobierania świadczenia emerytalnego mogą podjąć pracę zarobkową i jakie konsekwencje z tym się wiążą, wszak słyszeli, że podjęcie pracy wiąże się z utratą części emerytury wypłacanej z ZUS. Z jednej strony nie chcieliby utracić dochodu z emerytury, z drugiej zaś zdrowie pozwala im na podjęcie pracy, może nie w pełnym wymiarze ale na część etatu, by wypełnić sobie czas i jednocześnie dorobić do często niskiego świadczenia emerytalnego. Czy to możliwe?
Emeryt, który już osiągnął powszechny wiek emerytalny, czyli 60 lat – kobieta i 65 lat – mężczyzna może dorabiać BEZ ŻADNYCH LIMITÓW i nie martwić się tym, że ZUS zawiesi lub zmniejszy kwotę wypłacanych mu świadczeń.
Bez ograniczeń mogą również dorabiać niektórzy renciści. Chodzi o osoby, które pobierają renty dla inwalidów wojennych, inwalidów wojskowych, których niezdolność do pracy związana jest ze służbą wojskową. Ten przywilej dotyczy również rent rodzinnych przysługujących po uprawnionych do tych świadczeń. Jeżeli osoba pobiera rentę rodzinną, która jest kwotowo korzystniejsza od ustalonej emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego – również może zarobkować bez ograniczeń.
Kto powinien mieć na uwadze wysokość swoich dochodów osiąganych z tytułu podjęcia pracy?
Osoby, które przeszły na emeryturę wcześniejszą oraz osoby na rencie. W ich przypadku obowiązują bowiem limity kwot jakie mogą zarobić bez ryzyka obniżenia czy wręcz zawieszenia świadczenia emerytalnego.
Zgodnie z ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wysokość przysługującej emerytury lub renty może ulec zmniejszeniu lub prawo do tych świadczeń zawieszeniu w przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu wpływającego na uprawnienia emerytalno-rentowe powyżej określonej kwoty progowej.
Oznacza to, że limity zarobków wiążą się z wysokością przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, która ogłaszana jest za kwartał kalendarzowy przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Warto pamiętać, że kwota limitu, o którym mowa powyżej zmienia się co kwartał a emeryt lub rencista pracujący na wcześniejszej emeryturze lub rencie musi te limity śledzić by uniknąć ich przekroczenia.
Zawieszenie renty lub emerytury
Renta/emerytura ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu brutto w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Natomiast w razie osiągania przychodu brutto w kwocie wyższej niż 130% ww. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu.
Od 1 czerwca 2023 roku limity zmieniają się i będą wyższe niż w poprzednim kwartale. Zarobki do 4987 zł brutto miesięcznie w czerwcu, lipcu i sierpniu 2023 roku nie wpłyną na zmniejszenie emerytury/renty. To o ponad 270 zł więcej niż w poprzednim kwartale.
130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za I kwartał 2023 r. wynosi 9261,60 zł – przychody powyżej tej kwoty będą oznaczać zawieszenie emerytury/renty Wyjątek od tej zasady stanowią ci emeryci, którym ZUS podwyższył wyliczoną emeryturę do kwoty świadczenia minimalnego, czyli do 1588,44 zł brutto. Wówczas, jeżeli przychód z tytułu pracy przekroczy wysokość kwoty podwyższenia do minimalnej emerytury to, emerytura będzie wypłacana w niższej kwocie, a więc bez dopłaty do minimum.
ZUS może zawiesić lub zmniejszyć świadczenie także wtedy, gdy uprawniony:
W przypadku renty socjalnej stosowane są obecnie te same reguły, co do renty z tytułu niezdolności do pracy, które są bardziej korzystne. Dla wielu osób oznacza to możliwość osiągania dodatkowych przychodów i pobierania renty socjalnej w pełnej lub zmniejszonej wysokości – bez zawieszania prawa do wypłaty przez ZUS. Istotna zmiana dotyczy też sposobu rozliczenia tej renty. Od tego roku osoba dorabiająca do renty socjalnej będzie przez nas rozliczana po upływie roku kalendarzowego – rocznie lub miesięcznie w zależności od tego, co jest dla niej korzystniejsze.
Kontynuowanie pracy to dobry sposób nie tylko na osiąganie większych dochodów, ale również na podwyższenie wysokości emerytury. Przepisy stanowią, że emeryt, który pracuje, a od jego umowy odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne ma prawo do przeliczenia swojego świadczenia z uwzględnieniem dodatkowych składek.
Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym pracy na emeryturze:
Seniorzy coraz chętniej korzystają z możliwości, jakie daje internet. Warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę, by robić to w sposób bezpieczny.
Trudne do zrozumienia umowy, mała czcionka, nagabywanie przez akwizytora, oferowanie seniorom usług, z których nigdy nie będą korzystać – to główne problemy, z którymi zgłaszają się do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów osoby starsze. Podpowiadamy, jak ochronić się przed nieuczciwymi praktykami handlowymi, na co zwracać uwagę. Oto sześć zasad bezpiecznego seniora konsumenta:
Masz problem, czujesz się bezradny, nie wiesz od czego zacząć? Masz pytania, wątpliwości?
Obawiasz się o swoje prawa?
Do dyspozycji seniorów jest nasza infolinia: 798869559. Po prostu zadzwoń!
Pandemia COVID-19 zmieniła życie i sytuację zawodową wielu osób na rynku pracy. Niektórzy zostali z dnia na dzień zwolnieni z pracy, innym obniżono wymiar etatu, jeszcze innym z kolei wypłacano tylko część wynagrodzenia lub nie wypłacono w ogóle. W tym czasie szczególnie warto znać podstawowe prawa dotyczące zatrudnienia, a także związanych z nim zmian dotyczących relacji między pracodawcą a pracownikiem.
Umowa o pracę nie musi być zawarta na piśmie. Do zawarcia umowy dochodzi wraz z uzgodnieniem przez strony (pracodawcę i pracownika) istotnych elementów umowy:
W czasie kryzysu spowodowanego koronawirusem bardzo częstym rozwiązaniem, które pozwala jednocześnie zmniejszyć koszty, bez zwalniania pracowników, jest wypowiedzenie zmieniające warunki pracy lub płacy. Pozwala to przedsiębiorcom dostosować warunki pracy do aktualnych możliwości finansowych oraz potrzeb organizacyjnych.
Wypowiedzenie zmieniające, w przeciwieństwie do wypowiedzenia umowy o pracę, nie ma na celu ustania stosunku pracy, a jego modyfikację. Wypowiedzenie to musi zawierać propozycję nowych warunków zatrudnienia np. zmianę stanowiska pracy, miejsca pracy, rozkładu czasu pracy, formy wynagrodzenia czy składników wynagrodzenia
Informacje związane ze zmianami umowy o pracę można znaleźć w przygotowanej przez nas ulotce:
Zgodnie z art. 42 Kodeksu Pracy do wypowiedzenia zmieniającego stosuje się ogólne postanowienia dotyczące wypowiedzenia, co niesie ze sobą obowiązek np. konsultacji z zakładową organizacją związkową czy zakaz wypowiedzenia w stosunku do pracowników podlegających wzmożonej ochronie stosunku pracy, tj. pracowników w wieku przedemerytalnym, działaczy związków zawodowych czy pracowników na urlopach macierzyńskich. Wypowiedzenie zmieniające musi przyjąć formę pisemną.
Pracownik ma obowiązek – do końca połowy przysługującego mu okresu wypowiedzenia – przyjąć lub odrzucić propozycję nowych warunków. Musi jednak zostać o tym pouczony na piśmie. Brak pouczenia skutkuje tym, że pracownik zachowuje prawo do złożenia oświadczenia do końca okresu wypowiedzenia. Pracownik może wyrazić swoją zgodę lub jej brak w dowolnej formie pisemnej lub ustnej. W przypadku braku złożenia oświadczenia Kodeks Pracy przewiduje domniemanie wyrażające zgodę na nowe warunki.
Istotne informacje dotyczące kwestii zmian warunków pracy lub płacy znajdują się w poniższym poradniku:
Niestety w ostatnim trudnym dla wszystkich czasie pandemicznym, niejednokrotnie zdarza się, że pracodawca całkowicie zaprzestaje płacić wynagrodzenie. Co w takim przypadku powinien zrobić pracownik ? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz poniżej.
Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami,
aby poznać swoje prawa związane z zatrudnieniem
ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:
Marek jest pracownikiem magazynu. Raz zdarzyło się, że przyszedł „wczorajszy” do pracy. Kierownik zbadał go alkomatem, który wskazał 0,2 promila. Odesłał Marka do domu. Kiedy następnego dnia Marek pojawił się w pracy, kierownik wręczył mu zwolnienie dyscyplinarne.
Marek nie jest pewien czy alkomat w miejscu pracy był sprawny, ale nie liczy na to, że pracodawca będzie chciał przyjąć go z powrotem. Przynajmniej chciałby uniknąć zwolnienia dyscyplinarnego. Co może zrobić Marek?
Czy kontakty z dziećmi można uregulować w inny sposób niż na drodze sądowej? Jaką rolę w tym wszystkim odgrywa samo dziecko? Czy polskie prawo w jakikolwiek sposób pomaga egzekwować realizację kontaktów w przypadkach uporczywego niedopełniania takiego obowiązku przez jednego z rodziców? – na te i inne pytania odpowie Pani Edyta Grymel – radca prawny, doradca obywatelski oraz mediator współpracujący ze Stowarzyszeniem “DOGMA”.
Kontakty z dzieckiem to jedna z najbardziej spornych i kontrowersyjnych kwestii w zakresie wzajemnych obowiązków rodzicielskich. W sytuacji, gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia może dojść do osłabienia się więzi pomiędzy rodzicem a dzieckiem. Zabezpieczenie kontaktów przez uregulowanie ich przez sąd, minimalizuje eskalację dalszego konfliktu i daje poczucie stabilizacji zarówno uprawnionemu rodzicowi, jak i samemu dziecku.
Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
W związku z faktem, iż od tego roku mediacja jest usługą powszechnie świadczoną w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego chcielibyśmy przybliżyć Państwu ideę mediacji jako polubownego sposobu rozwiązywania konfliktów.
Mediacja jest pomocna we wszelkich problemach i sporach między ludźmi. Prowadzona jest m.in. w sporach rodzinnych, pracowniczych, rówieśniczych i szkolnych, sportowych, sąsiedzkich oraz gospodarczych.
W punktach nieodpłatnych porad prawnych i obywatelskich mediacja jest usługą świadczoną bezpłatnie, dla osób które nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.
Nieodpłatna mediacja obejmuje:
Z nieodpłatnej mediacji świadczonej w punktach zostały wyłączone sprawy, w których sąd lub inny organ wydały postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji lub postępowania mediacyjnego lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w relacji stron występuje przemoc.
Z darmowej mediacji możesz skorzystać w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Tychach przy ul. Barona 30. Zadzwoń i zapisz się na rozmowę z mediatorem tel. 32 776-32-07
W dobie szalejącej pandemii koronawirusa coraz częściej szukamy możliwości pozwalających na szybkie uregulowanie naszych spraw, przy jednoczesnym niewychodzeniu z domu. Mediacja pozwala rozwiązywać i regulować – również prawnie – istniejące spory i jest to możliwe przebywając nawet na drugim krańcu świata.
Należy jednak pamiętać, że warunkiem mediacji – zarówno tradycyjnej, jak i prowadzonej na odległość – jest wyrażenie na nią zgody przez obie strony konfliktu. W sytuacji, gdy tylko jedna strona wyraziła zgodę zadaniem mediatora jest ustalenie, czy druga strona również na to przystaje.
Mediacja on-line odbywa się całkowicie zdalnie przy pomocy elektronicznych środków przekazu (telefon, e-mail, komunikator internetowy) z uwzględnieniem wszelkich jej zasad tj.: dobrowolności, akceptowalności, poufności, neutralności i bezstronności mediatora.
Wśród przepisów regulujących mediacje (k.p.c. art. 183¹ – 183¹⁵) nie ma regulacji dotyczącej e-mediacji, jednak polskie przepisy nie stanowią przeszkody do stosowania mediacji zdalnej, zarówno w mediacji przedsądowej jak i sądowej. Należałoby tu również podkreślić fakt, że istotą mediacji jest odformalizowanie i możliwość dostosowania jej przebiegu do potrzeb i możliwości stron – zatem nie ma przeszkód, aby ugodę zawartą przed mediatorem, za pośrednictwem środków komunikowania się na odległość zatwierdził sąd.
Mediacja to ingerencja w konflikt niezależnej, bezstronnej osoby trzeciej, która towarzyszy skonfliktowanym osobom w szukaniu porozumienia. Mediator pomaga w określeniu interesów i kwestii do dyskusji, jest uważnym obserwatorem potrafiącym wychwycić istotne różnice i tak przeformułować tok prowadzonych rozmów, aby nadać im bardziej dynamiczny przebieg, prowadzący do jednego rozwiązania zaspokajającego interesy każdej ze stron.
Praca mediatora nie polega na rozstrzyganiu sporu, a na pogodzeniu interesów spierających się osób. Nie chodzi o to aby ustalać kto ma rację, chodzi o to aby uczestnicy znaleźli takie rozwiązanie, na które wspólnie mogą przystać. Celem jest więc doprowadzenie do pojednania i porozumienia.
Próba podjęcia mediacji nie oznacza jednak, że jej uczestnicy są zmuszeni do osiągnięcia porozumienia. Jeżeli w toku mediacji okaże się, że taka forma którejś ze stron nie odpowiada, może zerwać mediacje na każdym jej etapie i to bez konieczności podawania przyczyny, zachowując przy tym poufność. Dodatkowym atutem jest fakt, że jeżeli nie dojdzie do zawarcia ugody w drodze mediacji, nie można powoływać się na jakiekolwiek ustalenia poczynione w czasie jej trwania.
Magda Dzieciuchowicz – mediator i doradca obywatelski w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Katowicach w budynku MOPS przy ul. Łętowskiego 6a oraz w puncie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w Tychach w Wielofunkcyjnym Budynku Usługowym “Balbina Centrum” przy ul. Barona 30.