Lęk, depresja, samobójstwo czyli jak walczyć z hejtem

HEJT – CZYM JEST?

Hejt to obraźliwy i zwykle agresywny komentarz internetowy lub mówienie w sposób wrogi i agresywny na jakiś temat lub o jakiejś osobie w środowisku Internetu. Najpopularniejszymi mediami, w których występuje ten problem są Facebook, YouTube, Instagram, Twitter, Twitch i inne.

Hejt to nie tylko zgryźliwe i agresywne komentarze, które oczerniają osobę o odmiennym zdaniu, to także obraźliwe memy, grafiki i filmy. Treści publikowane przez hejterów nie posiadają żadnej wartości i mają na celu sprawienie przykrości danej osobie. Okazuje się że hejtowana jest co czwarta osoba w Internecie. Aż 11 procent internautów przyznaje, że zdarza im się hejtować w sieci.

PRZYCZYNY HEJTU

Hejtujemy ponieważ jesteśmy anonimowi, a w Internecie robimy to za pomocą słowa pisanego. Nie ma tutaj bezpośredniego kontaktu, możemy schować się za nickiem czy zdjęciem. Taka sytuacja ułatwia nam możliwość obrażania osób w Internecie. Ofiarami hejtu nie są tylko konkretne osoby. Mogą być to także grupy ludzi. Przyczyną hejtu bardzo często jest zazdrość, niezadowolenie ze swojego życia oraz przykre doświadczenia, które mają miejscu w życiu hejtera. W ten sposób hejter chce sobie i innym coś udowodnić.

KONSEKWENCJE HEJTU

Osoba, która jest ofiarą hejtu żyje w bardzo dużym stresie. Może cierpieć na bezsenność, nerwicę, depresję, a nawet próby samobójcze.

14-letnia Amelia właśnie wróciła ze szkoły.  Ktoś zrobił jej zdjęcie i wrzucił do netu, podpisując złośliwie. Swoimi odczuciami postanowiła podzielić się ze swoją mamą.

– Kolega z klasy twierdzi, że jestem gruba i brzydka. Zaczął się ze mnie śmiać przy innych…Potem zrobił mi zdjęcie i wrzucił na fejsa, popatrz mamo ile złośliwych komentarzy jest pod nim – powiedziała, szlochając.

Tak to bywa, dzieci się zaczepiają. Nie przejmuj się… – mama uznała, że to pewnie zwykła zaczepka i mało śmieszny żart. – Jestem taka brzydka! Wszyscy się ze mnie śmieją! Nikt mnie nie lubi, nic mi się nie uda…

Kobieta nadal próbowała uspokoić dziecko:

-Nie przesadzaj! To pewnie głupi żart, przecież masz koleżanki i dobre oceny. Na tym się skup. Nie ma co się obrażać i nakręcać, bądź obojętna na takie zachowanie. Nie przejmuj się.

Jesteś celem krytycznych komentarzy i żartów w Internecie? Masz wrażenie, że one są wieczne, widzieli je już wszyscy, których znasz i lubisz. Nie dość, że je przeczytali, to jeszcze skomentowali, rozesłali dalej, zmienili, by były bardziej okrutne i mocniej cię raniły. Spirala nienawiści się nakręca. A Ty? Czujesz się coraz mniej pewnie. Wstydzisz i boisz się pójść do szkoły. Ich porozumiewawcze spojrzenia, pokątne uśmieszki, szepty sprawiają Ci przykrość. Czujesz strach, obawiasz się kolejnych ataków i komentarzy. Masz wrażenie, ze wszyscy patrzą tylko na Ciebie, mówią o Tobie, śmieją się. Na przerwie stoisz sam/sama i nikt nie chce z Tobą rozmawiać. I Ty przestajesz się do nich odzywać, wycofujesz się.

Wolałbym, żeby mnie bili, niż żeby wysyłali o mnie filmiki, a potem traktowali mnie jak powietrze. Nikt się ze mną nie wita, nikt  nie rozmawia, nikt nie chce zemną siedzieć w ławce. Gdy odpowiadam podczas lekcji i popełnię błąd, wszyscy się ze mnie śmieją. Przerwy zawsze spędzam sam.

W końcu sam/sama zaczynasz w to wierzyć. Myślisz „Oni mają rację. Jestem beznadziejny/-a, głupi/-a. Nie pasuję do nich”. Tracisz grunt pod nogami i poczucie swojej wartości. Rezygnujesz ze swoich pasji i aktywności, bo czujesz, że to nie ma sensu. Że życie nie ma sensu. Łapiesz kilka jedynek, bo zamiast uczyć się, toniesz w czarnych myślach i beznadziejnym smutku. Po prostu nie masz już siły. Żartujący z Ciebie koledzy i koleżanki z każdą chwilą wydają Ci się coraz potężniejsi, doskonalsi, po prostu lepsi od Ciebie. Twój żal jest coraz większy. Nie radzisz sobie z tymi emocjami. Codzienność, obowiązki przytłaczają Cię.

Smutek i żal pcha Cię w niebezpieczne rejony. Dopada cię depresja. By zmniejszyć napięcie, możesz też się samookaleczać, sięgać po używki – narkotyki, dopalacze czy alkohol. Niektórzy w takiej sytuacji próbują popełnić samobójstwo, wielu z nich się to udaje. Towarzyszące im „Jestem beznadziejny/beznadziejna” zamienia się w „Lepiej, żebym nie istniał/ nie istniała”. Przyszli samobójcy czują wszechogarniający lęk, bezradność wobec problemu i brak perspektyw na przyszłość.

JAK POMAGAĆ?

Zamiast słów “nie przesadzaj”, “nie dramatyzuj” czy “nie nakręcaj się” warto mówić: “Widzę, jak bardzo się starasz, najlepiej jak potrafisz w tym momencie”, “Rozumiem, że jest to dla ciebie trudne”, “Widzę, że jest ci bardzo smutno z tego powodu, jestem tu z tobą”.
Komunikaty typu “nie przesadzaj” są unieważniające. Dziecko w odpowiedzi na reakcje opiekuna uczy się, że jego emocje są niewłaściwe i niepotrzebne.

Bagatelizowanie trudnych emocji nie sprawi, że znikną. Wprost przeciwnie: dostaną drugie życie. Wrócą silniejsze i będą trudniejsze do opanowania. Umniejszanie emocji czy niereagowanie na potrzeby emocjonalne dziecka może być przyczyną wielu problemów i zaburzeń psychicznych w tym depresji.

Zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem dotyczącym hejtu:

Plik DOCX do pobrania [311 kB] – Poradnik o cyberprzemocy Hejt zabija

Plik PDF do pobrania [781 kB] – Poradnik o cyberprzemocy Hejt zabija

DEPRESJA

Jeszcze 3 godziny, czas tak wolno mija, nic nie rozumie, może powinienem bardziej się skupić? Zawsze przecież lubiłem matematykę, a teraz jest obca, trudna, mecząca. Nauczyciel mówi ze się rozleniwiłem i może ma racje, nic mi się nie chce…kolejna pała.

Jak w szkole? Ciągle to samo, codziennie to jedno pytanie, ciekawe czy już wie? Czy sprawdziła w dzienniku? Wszystko w porządku mamo, nie będę jadł nie jestem głodny. Już wie, próbuje rozmawiać, nie potrafię jej odpowiedzieć, myślę tylko o tym, żeby wyszła zamknęła drzwi. Teraz już tylko krzyczy, że mam 14 lat żebym się ogarnął, wziął się w garść, że ona nie wie co się ze mną dzieje… Ja też tego nie wiem! Pomóż mi mamo!

A może im będzie lepiej beze mnie, jestem beznadziejny, już i tak się nic nie zmieni, zniszczyłem wszystko. Nawet nie potrafię tego zmienić, wziąć się w garść, tak jak ona by chciała. Ja nawet nie wiem co to znaczy, a nie potrafię zapytać, aż taki jestem głupi… A może im będzie lepiej beze mnie i mi też lepiej będzie? Innym się przecież udało…

W ciągu ostatnich 5 lat liczba zachorowań na depresję wśród dzieci i młodzieży gwałtownie wzrosła, a co za tym idzie, zwiększyło się ryzyko samobójstw wśród nieletnich. Mówiąc o czynnikach wpływających na taki stan rzeczy nie sposób nie wspomnieć o pandemii. Wszystko to, co działo się przez ostatnie dwa lata na świecie miało ogromny wpływ na zdrowie psychiczne całego społeczeństwa, a szczególnie mocno dotknęło najmłodszych.

Depresja nie patrzy na wiek, płeć czy status materialny, zachorować może każdy. Szacuje się, że w Polsce na depresję choruje ok. 1,5 mln osób. Depresja może się kryć nawet w pozornie wesołej, uśmiechniętej osobie. Najmłodsze dziecko w Polsce ze zdiagnozowaną depresją miało trzy lata, a najmłodsze dziecko, które odebrało sobie życie – osiem lat. Już 9 proc. dzieci i młodzieży w Polsce (ok. 630 tys. młodych osób) wymaga specjalistycznej opieki psychologicznej i psychiatrycznej.

OBJAWY DEPRESJI

• smutek;
• zmiana w zakresie aktywności psychoruchowej, spowolnienie lub pobudzenie;
• poczucie braku nadziei, sensu życia;
• niskie poczucie własnej wartości;
• nadmierne poczucie winy;
• poczucie bezradności;
• ograniczenie lub rezygnacja zainteresowań, aktywności, które dotychczas sprawiały radość (anhedonia);
• spadek energii, nadmierna męczliwość;
• zaburzenia koncentracji uwagi;
• wzrost lub spadek apetytu;
• zmiana wzorcu snu (utrzymujące się przez pewien czas wyraźne trudności w zasypianiu).

Zamiast słów “nie przesadzaj”, “nie dramatyzuj” czy “nie nakręcaj się” warto mówić: “Widzę, jak bardzo się starasz, najlepiej jak potrafisz w tym momencie”, “Rozumiem, że jest to

CO MOŻESZ ZROBIĆ, JAK ZAPOBIEGAĆ I JAK POMÓC?

Rodzicu pamiętaj Twoje dziecko najprawdopodobniej nie zawsze rozumie co się z nim dzieje, nie zawsze potrafi nazwać i opowiadać o swoich uczuciach. Bądź czujny, zwracaj uwagę na emocję, które widzisz u dziecka. Nazywaj je np. „widzę, że jesteś smutny (zmartwiony, radosny itp.)”. Pamiętaj nie ma złych emocji wszystkie są potrzebne i wszystkie są częścią każdego z nas, nie karć za nie, staraj się uczyć radzenia sobie z nimi.

Pamiętaj, że jeżeli czujesz, że z jakiś powodów to wszystko jest dla ciebie trudne możesz poprosić o wsparcie u specjalisty również dla siebie.

Umiejętność proszenia o pomoc jest niezwykle cenna, nie jest to wstyd ani porażka.

• Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111
• Lokalne punkty npp i npo 79 88 69 599
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka – 800 12 12 12
• Policja, szkoła, kuratorium, psycholog, pedagog szkolny w danej miejscowości
• Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci – 800 100 100
• Infolinia pomocowa dla dzieci, młodzieży i ich opiekunów – 800 080 222
• Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12
• Antydepresyjny Telefon Zaufania (22) 484 88 01 

Zachęcamy do kontaktu z naszymi prawnikami i doradcami, aby poznać możliwe rozwiązania swoich trudności.
PRAWNICY, DORADCY OBYWATELSCY ORAZ MEDIATORZY ZE STOWARZYSZENIA „DOGMA” SĄ DO PAŃSTWA DYSPOZYCJI W PUNKTACH NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ I NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA OBYWATELSKIEGO

 PROFIL STOWARZYSZENIA DOGMA NA FACEBOOKU
– POST Z INFORMACJAMI NA TEMAT ZAPISÓW DO PUNKTÓW PORADNICZYCH

HEJT – KONSEKWENCJE PRAWNE

Ze względu na rosnącą popularność zjawiska, coraz częściej przypadki hejterstwa i mowy nienawiści wypełniają znamiona przestępstw i są przedmiotem postępowań karnych (ale też cywilnych). Nie ma jednak czynu przestępnego literalnie wskazującego, że określone zachowanie jest hejtem. Jest to nomenklatura, która nie weszła do kodeksu karnego czy kodeksu wykroczeń, co nie znaczy, że czyny, które są określamy mianem hejtu nie są penalizowane. Hejterzy w Internecie czują się anonimowi; jest to anonimowość pozorna, albowiem organy ścigania i sądowe coraz sprawniej uzyskują dane niezbędne do namierzenia autora określonego komentarza.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

Hejt może przybierać różne postacie, które w naszym porządku prawnym zostaną zinterpretowane jako następujące czyny:

• zniesławienie – art. 212 kk
• zniewaga – art. 216 k
• groźba z powodu dyskryminacji – art. 119 kk
• groźba karalna – art. 190 kk
• uporczywe nękanie, tzw. „stalking” – art. 190a kk
• zmuszenie groźbą innej osoby do określonego działania – art. 191 kk
• fałszywe oskarżenia – art. 234 kk
• nawoływanie i pochwalenie przestępstwa – art. 255 kk
• nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowych – art. 256 kk
• publiczna zniewaga z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej lub z powodu bezwyznaniowości – art. 257 kk
• złośliwe niepokojenie – art. 107 kw

Warto zwrócić uwagę na formę ścigania danego przestępstwa i wykroczenia.

Rozróżniamy bowiem:

1. postępowanie publicznoskargowe – postępowanie wówczas jest wszczynane i prowadzone przez organy ścigania (najczęściej policję lub prokuraturę). Organy rozpoczynają postępowanie w momencie, gdy powezmą informację o popełnieniu przestępstwa. Wówczas same wszczynają postępowanie, zbierają dowody oraz składają i popierają akt oskarżenia przed sądem. W ramach tego postępowania rozróżniamy dwa tryby postępowań:
   • ścigane z urzędu – gdy organ podejmuje czynności po powzięciu informacji o przestępstwie (np.: 257 kk) oraz
   • ścigane na wniosek – aby organ zainicjował postępowanie, musi być złożony wniosek o ściganie (np.: 190 kk)
2. postępowanie prywatnoskargowe – to postępowanie, co do zasady nie jest prowadzone przez organy ścigania. Pokrzywdzony musi przez cały tok procesu sądowego czynnie popierać prywatny akt oskarżenia, to pokrzywdzony jest zobligowany wykazać, że doszło do popełnienia czynu przez oskarżonego (np.: 216 kk).

Gdy jesteśmy świadkami wpisów bądź komentarzy, które mogą wypełniać znamiona hej tu należy  zrobić tzw. „screena” i załączyć go do zawiadomienia, które należy złożyć w wybranej jednostce policji lub prokuratury.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA OSÓB NIEPEŁNOLETNICH

Autorami hejterskich komentarzy (wpisów) często bywają młodzi, a nawet bardzo młodzi ludzie. Ich wiek, nie powoduje że nie ponoszą konsekwencji; bywają one jednak nieco inne, aniżeli te które mogą być stosowane wobec osób pełnoletnich.

Zasady odpowiedzialności karnej ujęte są w kodeksie karnym, który wskazuje, że osoby, które nie ukończyły 17 roku życia nie odpowiadają za popełnione przestępstwo (za wyjątkiem ciężkich przestępstw). Osoby poniżej 17 lat odpowiadać będą na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.

W zależności od wieku nieletniego hejtera, zróżnicowana jest jego odpowiedzialność, i tak:

• zachowanie nieletniego między 13 a 17 rokiem życia sąd może potraktować jako przejaw demoralizacji i zastosować środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich;
• natomiast wobec nieletniego między 17 a 18 rokiem życia stosuje się już kodeks karny. Sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

W badaniach dot. stwierdzenia “Zarówno lajkowanie, jak i udostępnianie jakiejś treści może komuś zaszkodzić”. 25 proc. młodych odpowiedziało “nieprawda”, a 35 proc. “nie wiem, trudno powiedzieć”. Czyli 60 proc. młodych badanych nie zdaje sobie sprawy, że udostępniając tego typu filmik, może krzywdzić. Dzieciaki uważają, że jeśli sami byliby autorami szkalującego posta, to można mieć do nich pretensje. Ale jeżeli tylko go pokazują, podając dalej, to nie widzą problemu. Podobnie jest podczas nagrywania aktu przemocy. We własnym wyobrażeniu ci młodzi ludzie są tylko dokumentalistami. 

JAKIE KONSEKWENCJE PRZEWIDUJE USTAWA O POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH?

Wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego.

Sąd rodzinny może:

1. udzielić upomnienia;
2. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3. ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4. ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;
5. zastosować nadzór kuratora;
6. skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7. orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8. orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9. orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10. orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11. zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

GDZIE I KOMU ZGŁASZAĆ HEJT?

Zgodnie z powyżej przedstawionym rozróżnieniem postępowań karnych (publicznoskargowe, prywatnoskargowe), jeżeli dysponujemy materiałem potwierdzającym hejt w Internecie należy zabezpieczyć dane (screen, nagranie) i przekazać materiał na komisariat policji, która przejmie prowadzenia postępowania. W przypadku, gdy hejt ma formę czynu zabronionego ściganego z oskarżenia prywatnego, na pokrzywdzonym ciąży obowiązek zebrania dowodów i sporządzenia prywatnego aktu oskarżenia, który zostanie skierowany do sądu.

W przypadku osób nieletnich, zasadnym jest zgłoszenie hejtu w szkole, a nawet do ośrodka pomocy społecznej. Oba podmioty mają możliwość zgłoszenia stwierdzonego incydentu do sądu.  Niewątpliwie osoby nieletnie powinny zgłosić rodzicom, bez względu na to czy spostrzegły hejt wobec innych osób, czy same jego doświadczają.

Warto wiedzieć, że zjawisko hejtu w Internecie jest monitorowane. Istnieje kilka ogólnopolskich podmiotów (fundacji, stowarzyszeń), które zajmują się tym problemem i zachęcają do zgłaszania przejawów hejtu, najczęściej w wybranym przez siebie obszarze (np.: mniejszości narodowe).

Istnieją strony internetowe, portale czy grupy, gdzie można zgłaszać przejawy hejtu, i tak funkcjonuje:

• hejtstop.pl
• omzrik.pl 
• dyzurnet.pl
• nigdywiecej.org

Portal społecznościowy Facebook ma możliwość zgłaszania treści „nieodpowiednich” administracji i to zarówno w kontekście strony, grupy, postu czy komentarza.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA

Zgodnie z art. 24 kodeksu cywilnego: ten, kogo dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w Kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. 

A zatem, osoba, która stała się ofiarą hejtu, gdy jej  dobro osobiste zostało zagrożone bądź naruszone może na drodze cywilnej żądać:

• zaniechania działania, które narusza dobra osobiste takiej osoby – np.: usunięcia komentarza, wpisu, artykułu;
• usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego – np.: sprostowania opublikowanych treści, informacji; opublikowania przeprosin;
• zadośćuczynienia;
• zapłaty określonej sumy pieniężnej na wybrany cel społeczny;
• odszkodowania.

CZYM SĄ DOBRA OSOBISTE?

Dobrami osobistymi są powszechnie uznane w społeczeństwie wartości niemajątkowe związane ściśle z osobą człowieka i będące przejawami godności osoby ludzkiej, obejmujące przede wszystkim integralność fizyczną i psychiczną oraz indywidualność człowieka. [E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 10, Warszawa 2021].

Dobra osobiste człowieka wymienione są w art. 23 kodeksu cywilnego, są to w szczególności: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Gdzie zainicjować sprawę cywilną o ochronę dóbr osobistych?

„Osoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.” Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2017 r. III CZP 91/17

Warto wiedzieć, że nawet gdy dany czyn nie wypełnia znamiona przestępstwa, to automatycznie nie oznacza, że nie naruszył lub zagroził naszemu dobru osobistemu. Postępowanie karne i cywilne toczą się niezależnie. Jednakże, ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

ZADZWOŃ I UMÓW SIĘ NA DARMOWĄ PORADĘ PRAWNĄ:

• telefonicznie pod nr tel. 32 449-23-78 w godzinach pracy urzędu lub
• mailowo pod adresem: pomocprawna@powiat.pszczyna.pl
• osobiście – w siedzibie referatu mieszczącego się w Szpitalu Joannitas w Pszczynie, ul. Antesa 11, pokój nr 1 (obok kaplicy szpitalnej)

Strona internetowa Stowarzyszenia DOGMA – Zakładka POWIAT PSZCZYŃSKI

Masz problem, czujesz się bezradny, nie wiesz od czego zacząć? Masz pytania, wątpliwości?
Obawiasz się o swoje prawa?

Do dyspozycji jest nasza infolinia: 798869559. Po prostu zadzwoń!