Dynamiczny wzrost zachorowań na COVID-19 wpływa na zwiększenie się liczby przestępczych zachowań. Wiele osób w natłoku informacji czy nawet paniki, może być bardziej podatnych na manipulacje. Hakerzy coraz częściej wykorzystują informacje o koronawirusie, żeby wyłudzić od nas pieniądze lub nasze dane.
Od dłuższego czasu przestępcy działając poprzez nowoczesne technologie, wysyłają do nas smsy lub e-maile z linkami prowadzącymi do fałszywych stron, których zadaniem jest wyłudzenie loginów i haseł do bankowości internetowej lub przejęcie naszego elektronicznego urządzenia, na którym aktywowaliśmy link z otrzymanej wiadomości.
Niestety w ostatnich miesiącach zaobserwowano w Polsce wzmożoną aktywność tego typu działań. Warto pamiętać, że w przypadku otrzymania wiadomości tekstowej od nieznanego nadawcy, trzeba zachować ostrożność. Nie tylko nie powinno się aktywować linków nieznanego pochodzenia, ale należy również sceptycznie podchodzić do samej treści takiej wiadomości.
Zachęcamy do zapoznania się z opracowanym przez nasze Stowarzyszenie poradnikiem na temat cyberprzestępczości w czasie pandemii.
Jeżeli padłeś ofiarą internetowego oszustwa koniecznie powinieneś skontaktować się ze swoim bankiem i najbliższą jednostką Policji. Zgłoszenia przestępstwa możesz dokonać bez konieczności wychodzenia z domu, za pośrednictwem telefonu, wiadomości e-mail czy faksu.
Nigdy nie podawaj danych osobowych niesprawdzonym podmiotom. Pamiętajmy, że urzędy, ministerstwa i inne instytucje państwowe prawie nigdy nie przesyłają informacji wymagających kliknięcia w link i podawania danych osobistych. Przede wszystkim zwróć uwagę na konstrukcję linku. Pamiętaj, że strony rządowe mają domenę gov.pl i nie korzystają z żadnych innych domen.
Jak zgłosić cyberprzestępstwo?
Niestety metod wyłudzeń jest bardzo dużo, oszuści cały czas tworzą nowe sposoby działania. Jeżeli stałeś się adresatem fałszywej wiadomości, nawet wówczas, gdy nie dałeś się wprowadzić w błąd, nie powinieneś pozostawać bierny. Nie kasuj podejrzanego e-maila lub SMS-a, ponieważ może posłużyć jako załącznik do formularza zgłoszenia zdarzenia Zespołowi Reagowania na Incydenty CERT.PL
Pamiętaj, że każdą taką wiadomość możesz zgłosić na stronie www.incydent.cert.pl i dzięki temu pomóc w zwiększeniu bezpieczeństwa cyberprzestrzeni w naszym kraju.
W dobie koronawirusa ze względu na obostrzenia epidemiologiczne preferowaną metodą kontaktu z jakimikolwiek przedstawicielami instytucji zaufania publicznego są środki porozumiewania się na odległość. Aktualnie, najskuteczniejszą metodą kontaktu z częścią instytucji finansowych może okazać się wiadomość e-mail, ponieważ niektóre banki wydały oficjalne komunikaty o możliwych trudnościach w uzyskaniu szybkiego kontaktu telefonicznego z ich pracownikami z uwagi na przeciążenie linii telefonicznych.
Oczywiście, w pierwszej kolejności zawsze warto spróbować uzyskać połączenie z konsultantem danego banku, tym bardziej, że większość banków dysponuje infolinią dedykowaną wyłącznie dla bankowości internetowej, która jest zwykle dostępna całą dobę przez 7 dni w tygodniu.
Także zgłoszenia przestępstwa Policji można dokonać bez konieczności wychodzenia z domu tj. za pośrednictwem e-maila czy faksu. Korzystając z takiego rozwiązania należy jednak pamiętać o konieczności opatrzenia zawiadomienia własnoręcznym podpisem i przekazania organom ścigania jego skanu. W zawiadomieniu przede wszystkim należy podać swoje dane personalne oraz kontaktowe (tj. imię i nazwisko, adres, numer telefonu). Następnie trzeba opisać dokładnie co i kiedy miało miejsce oraz dołączyć do zawiadomienia niezbędne dowody np. zrzuty ekranu dotyczące treści wiadomości e-mail lub SMS, jej nadawcy i daty otrzymania.
Na stronie internetowej www.gov.pl/web/gov/zglos-przestepstwo znajduje się instrukcja postępowania w sytuacji konieczności zgłoszenia przestępstwa w formie zdalnej, wraz ze wzorem zawiadomienia o przestępstwie oraz wyszukiwarką instytucji publicznych, która pozwala na znalezienie m.in. najbliższego komisariatu policji.
Jak się bronić przed oszustami?
- Zawsze zwracaj uwagę na adres strony internetowej, na której logujesz się do swojego e-maila lub konta w systemie bankowości elektronicznej. W linkach, które podsyłają oszuści nie ma certyfikatu bezpieczeństwa, brakuje jakiegoś znaku lub jest dodany albo zdublowany.
- Dokładnie sprawdzaj adres internetowy zbiórki charytatywnej czy sklepu – jeśli cokolwiek wyda ci się podejrzane, nie przekazuj pieniędzy. Rzetelny sprzedawca podaje na stronie internetowej dane swojej firmy – jeśli ich tam nie ma, nie ufaj mu.
- Nie przekazuj swoich danych przez telefon (przede wszystkim numeru PESEL), zwłaszcza nieznanym rozmówcom.
- Nigdy nie podawaj przez telefon loginu i hasła do e-maila oraz bankowości internetowej.
- Poproś rozmówcę o podanie imienia i nazwiska, jeżeli sam ich nie podał. Pracownicy banku lub innych instytucji i firm przedstawiają się już na początku rozmowy.
- Uważaj na podejrzane maile i załączniki od nieznanych osób.
- Jeśli znajomy prosi cię na portalu społecznościowym lub czacie o wysłanie pieniędzy BLIKIEM, zadzwoń do niego i upewnij się, że jego konto nie zostało przejęte przez oszustów.
- Dokładnie czytaj treści SMS-ów, zwłaszcza otrzymanych z banku lub instytucji państwowych. Fałszywe SMS-y zawierają linki do realizacji przelewu i przenoszą do stron, które podszywają się pod stronę banku.
- Pod żadnym pozorem nie przekazuj telefonicznie kodów autoryzacyjnych otrzymanych SMS-em. SMS-y służą do potwierdzania przelewów czy dodawania nowych zaufanych urządzeń w twojej bankowości internetowej. Na infolinii banku możesz zostać poproszony o podanie kodu potwierdzającego tożsamość i tylko taki możesz podać przez telefon.
- Sprawdzaj, czy sposób płatności w internecie jest bezpieczny.
- Zachowaj ostrożność, jeżeli rozmówca wywiera na tobie presję czasu. Zawsze powinieneś mieć czas na podjęcie decyzji – jeśli ktoś każe ci ją podjąć natychmiast, bo okazja się nie powtórzy, najprawdopodobniej chce cię oszukać. Oszuści często sugerują, że wszystko, o co proszą, musi być wykonane jak najszybciej. W pośpiechu dużo łatwiej podjąć nieprzemyślane decyzje.
- Uważaj na reklamy oferujące szybki zysk bez ryzyka oraz na oferty inwestowania na podstawie nieprzejrzystych, niezrozumiałych dla nas zasad czy regulaminów. Pamiętaj, że zbyt dobre „okazje” to najczęściej oszustwo – zamiast zysku możemy stracić swoje oszczędności.
- Nie daj się namówić na zakup „cudownych” suplementów, ziół na koronawirusa czy urządzeń medycznych. Bądź wyczulony również na specjalne ubezpieczenia od wirusa, okazje ekstratanich zakupów maseczek i rękawiczek.
- Nie wierz, że coś wygrałeś, jeśli w nic nie grałeś.
Przestępstwo oszustwa komputerowego zostało określone w kodeksie karnym jako przestępstwa przeciwko mieniu. Zgodnie z art. 287 k.k. § 1 ,,Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat”.
Paragraf drugi tego artykułu mówi o tym, że w przypadku nastąpienia wypadku mniejszej wagi sprawca podlega karze grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Zgodnie z § 3 jeżeli oszustwo komputerowe popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Oszustwo komputerowe jest uznawane za jedno z najtrudniejszych przestępstw do wykrycia. Wyróżnikiem jego jest umyślność, bezpośredni zamiar oraz celowość. Dotyczy nie tylko pojedynczych osób, ale także sektora przedsiębiorstw. Właściciele programów komputerowych starają się chronić swoje systemy za pomocą specjalnych aplikacji.
Na czym polega oszustwo komputerowe? Co to jest hacking i w jaki sposób kodeks karny charakteryzuje bezprawne uzyskiwanie informacji? Jaka odpowiedzialność karna grozi za niszczenie danych informatycznych oraz zakłócanie systemów informatycznych? Czym są nielegalne oprogramowania? – na te i inne pytania z zakresu zorganizowanej przestępczości komputerowej odpowie Pani adwokat Adrianna Biała oraz Pan adwokat Marek Maślanka.
W czasie epidemii obserwuje się również wzrost liczby niepokojących sytuacji w obszarze cyberprzemocy, szczególnie w zakresie agresji werbalnej. Prześladowca straszy, poniża i obraża swoją ofiarę poprzez wyzywanie na czatach i forach internetowych, umieszczanie obraźliwych komentarzy w mediach społecznościowych czy robienie zdjęć lub kręcenie filmów bez jej zgody. Następnie materiały umieszcza na ogólnodostępnych witrynach odwiedzanych przez wiele osób. Napastnicy często prześladują i utrudniają życie swoim ofiarom również wysyłając im obraźliwe SMS-y lub e-maile, wykluczając je z grona „znajomych” na Facebooku czy włamując się na ich konta i umieszczając na nich obraźliwe posty.
Ponad połowa młodych użytkowników sieci przyznaje, że była świadkiem różnych form agresji w mediach społecznościowych i cyberbullyingu. Aktualnie z powodu izolacji czynnik ten jest szczególnie niepokojący. Przemoc, której doświadczają dzieci w Internecie jest często przedłużeniem konfliktów z realnego świata.
Cyberprzemoc (cyberbullying, cyberstalking) jest rodzajem przemocy stosowanej przy wykorzystaniu Internetu i środków komunikacji elektronicznej, m. in. telefonów komórkowych. Obecnie cyberbulling może mieć silniejsze emocjonalnie skutki. Ofiara nie może się spontanicznie bronić, co wzmaga poczucie dyskomfortu psychicznego. Pamiętajmy, że można zgłaszać naruszenia regulaminu w mediach społecznościowych (np. obraźliwe komentarze czy ośmieszające zdjęcia) i blokować osoby, które stosują hejt i nam dokuczają.
JEŻELI PODEJRZEWASZ, ŻE PADŁEŚ OFIARĄ CYBERPRZEMOCY i w sieci pojawiły się treści dotyczące ciebie lub kogoś tobie bliskiego, pamiętaj, że nie jesteś bezbronny. Zawsze możesz umówić się na rozmowę z prawnikiem, który udzieli rzetelnej informacji, o tym, jakie przysługują ci prawa i jakie w konkretnej sytuacji można podjąć środki.
JEŚLI DOŚWIADCZASZ CYBERPRZEMOCY – powiedz o tym zaufanej osobie, z jej pomocą będzie ci łatwiej poradzić sobie z tą sytuacją. Postaraj się nie kontaktować ze sprawcą cyberprzemocy i nie odpowiadać na jego zaczepki. Dzięki temu unikniesz prowokowania go do dalszych działań. Zachowaj wszystkie dowody cyberprzemocy – nie kasuj smsów, e-maili, rozmów na czatach lub komunikatorach, zrób zrzut ekranu (Print Screen), skopiuj linki do stron, na których pojawiły się dotyczące sprawy treści.
Choć nie istnieją jeszcze specjalne przepisy, regulujące konkretnie kwestię cyberprzemocy, jej sprawcy mogą zostać ukarani na podstawie wybranych przepisów kodeksów: karnego, cywilnego i wykroczeń. Wśród czynów zabronionych są m.in:
- nękanie (art.107 kodeksu wykroczeń),
- wulgaryzmy (art. 141 kodeksu wykroczeń),
- groźby (art. 190 i art. 191 kodeksu karnego),
- włamania elektroniczne (art. 267 i art. 268 a kodeksu karnego),
- naruszenie wizerunku (art. 23 i art. 24 kodeksu cywilnego),
- naruszenie czci (art. 212 i art. 216 kodeksu karnego).
Czym są szkodliwe treści w internecie? Jakie zagrożenia związane są z udostępnianiem w internecie szkodliwych treści? – zapraszamy do obejrzenia materiału filmowego, w którym Pani adwokat Adrianna Biała oraz Pan adwokat Marek Maślanka poruszą tematykę szkodliwych treści w internecie oraz zjawisku hejtu.
Szkodliwe treści w internecie to materiały, które mogą wywołać negatywne emocje u odbiorcy, destrukcyjnie wpływać na rozwój emocjonalny, poznawczy i społeczny dzieci oraz młodzieży. Treści te promują niebezpieczne zachowania i dlatego są nieodpowiednie dla młodego odbiorcy.
Do szkodliwych treści zalicza się przede wszystkim:
- Treści obrazujące przemoc, obrażenia fizyczne bądź śmierć, np. zdjęcia/filmy prezentujące ofiary wypadków, okrucieństwo wobec zwierząt;
- Treści nawołujące do samookaleczeń, samobójstw, zachowań szkodliwych dla zdrowia (np. restrykcyjne diety), czy materiały promujące zażywanie niebezpiecznych substancji (np. narkotyków);
- Treści dyskryminacyjne, promujące wrogość, a nawet nienawiść;
- Treści pornograficzne dostępne bez żadnego ostrzeżenia, w tym materiały prezentujące relacje seksualne z wykorzystaniem przemocy, nietypowe i dewiacyjne zachowania seksualne, a także materiały prezentujące seksualne wykorzystywanie dzieci;
- Fałszywe wiadomości (tzw. fake news), często o charakterze sensacyjnym, publikowane w mediach w celu zmanipulowania i wprowadzenia odbiorcy w błąd dla osiągnięcia korzyści, np. finansowych, politycznych;
- Patostreamy, czyli relacje na żywo w sieci prezentujące zachowania określane i postrzegane jako patologiczne. Są to np. relacje z libacji alkoholowych, zażywania narkotyków, materiały prezentujące agresywne zachowania, wyzwiska, bójki.
Jeśli potrzebujesz porady prawnej – zapraszamy do kontaktu z prawnikami, doradcami obywatelskimi oraz mediatorami współpracującymi z naszym Stowarzyszeniem. Zadzwoń i umów się na darmową poradę prawną oraz mediację w jednym z punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.